Bồ Đào Nha – Wikipedia tiếng Việt

Bồ Đào Nha (tiếng Bồ Đào Nha: Portugal, [puɾtuˈɣaɫ]), tên gọi chính thức là Cộng hòa Bồ Đào Nha (tiếng Bồ Đào Nha: República Portuguesa[11], [ʁɨ’publikɐ puɾtu’ɣezɐ]) là một quốc gia nằm ở phía Tây Nam của khu vực châu Âu, trên bán đảo Iberia và cực Tây của châu Âu lục địa. Bồ Đào Nha giáp với Đại Tây Dương ở phía Tây và phía Nam, giáp Tây Ban Nha ở phía Đông và phía Bắc. Các quần đảo Açores và Madeira ở ngoài khơi Đại Tây Dương cũng thuộc quyền quản lý của Bồ Đào Nha.

Trên chủ quyền lãnh thổ Bồ Đào Nha ngày này, con người đã xuất hiện từ thời tiền sử. Các dân tộc bản địa cổ đại như người Gallaeci, Lusitania, Celt, Cynetes, Phoenicia, Carthage, La Mã cổ đại và những dân tộc bản địa German như Suevi, Buri và Visigoth đã để lại không ít tác động ảnh hưởng đến lịch sử dân tộc chủ quyền lãnh thổ Bồ Đào Nha thời nay. Lãnh thổ Bồ Đào Nha lúc đó được sáp nhập vào Đế quốc La Mã thành tỉnh Lusitania. Văn hóa La Mã để lại dấu ấn sâu đậm, nhất là về mặt ngôn từ : tiếng Bồ Đào Nha gốc từ tiếng Latinh của người La Mã. Vào thế kỷ thứ V, sau khi Đế quốc La Mã sụp đổ, những bộ tộc German tràn vào xâm lăng. Sang đầu thế kỷ thứ VIII, người Moor theo đạo Hồi giáo từ Bắc Phi mở cuộc chinh phục Lusitania, chiếm được gần hết bán đảo Iberia, thu phục những tiểu vương quốc German theo đạo Thiên Chúa về một mối .

Những thế kỷ kế tiếp, dân đạo Thiên Chúa cố đánh đuổi người Hồi giáo trong cuộc “Tái chinh phục”. Bá quốc Bồ Đào Nha được thành lập và là một phần của Vương quốc Galicia. Vì vương quốc được thành lập, công nhận năm 1143 và có biên giới ổn định năm 1249, Bồ Đào Nha tự nhận là quốc gia dân tộc lâu đời nhất ở châu Âu.[12]

Trong suốt thế kỷ XV và XVI, nhờ thám hiểm hàng hải, Bồ Đào Nha đã xây dựng một Đế quốc thực dân quy mô toàn thế giới gồm có những thuộc địa ở châu Phi, châu Á và Nam Mỹ, trở thành một trong những nền kinh tế tài chính, chính trị và quân sự chiến lược hùng mạnh nhất trên quốc tế. Năm 1580, Bồ Đào Nha liên minh với Tây Ban Nha tạo thành Liên minh Iberia. Tuy nhiên vào năm 1640, Bồ Đào Nha cũng cố lại chủ quyền lãnh thổ và độc lập trong cuộc Chiến tranh hồi sinh Bồ Đào Nha, dẫn đến một triều đại mới được xây dựng và trở lại thực trạng chia tách của hai vương triều và đế quốc .Năm 1755, một trận động đất mạnh đã xảy ra ở Lisboa gây thiệt hại nghiêm trọng về hạ tầng, người và của cải, sau đó Bồ Đào Nha lần lượt bị Tây Ban Nha và Pháp xâm lược, rồi liên tục để mất thuộc địa lớn nhất là Brasil, dẫn đến sự mất không thay đổi về chính trị, quân sự chiến lược và tiềm năng kinh tế tài chính cũng như sự giảm sút sức mạnh toàn thế giới trong suốt thế kỷ XIX. Năm 1910, chế độ quân chủ bị lật đổ, nền cộng hòa được xây dựng và sau đó là chính sách độc tài. Với những cuộc cuộc chiến tranh Thực dân Bồ Đào Nha và cuộc thay máu chính quyền Cách mạng Hoa cẩm chướng vào năm 1974, nền độc tài bị lật đổ ở Lisboa và Bồ Đào Nha trao trả những thuộc địa hải ngoại sau cuối ( Angola và Mozambique ). Việc trao trả Ma Cao cho Trung Quốc vào năm 1999 ghi lại sự kết thúc một đế quốc thực dân sống sót lâu nhất trong lịch sử vẻ vang. Tuy nhiên, Đế quốc Bồ Đào Nha đã để lại nhiều di sản cũng như tầm tác động ảnh hưởng sâu rộng về văn hoá, kiến trúc và ngôn từ trên toàn thế giới, với trên 250 triệu người nói tiếng Bồ Đào Nha lúc bấy giờ .Nhà nước Bồ Đào Nha tân tiến chiếm hữu một nền kinh tế tài chính tiên tiến và phát triển với mức thu nhập trung bình đầu người, chỉ số tăng trưởng con người ( HDI ) và tiêu chuẩn hoạt động và sinh hoạt rất cao. [ 13 ] [ 14 ] Đây là vương quốc có Chỉ số tự do toàn thế giới cao thứ 3 trên quốc tế vào năm năm nay [ 15 ] và là một trong 13 vương quốc vững chắc nhất vào năm 2017. [ 16 ] Bồ Đào Nha duy trì hình thức cơ quan chính phủ Cộng hoà bán tổng thống nhất thể [ 17 ], là thành viên sáng lập của NATO, Cộng đồng những vương quốc nói tiếng Bồ Đào Nha và nhiều tổ chức triển khai quốc tế khác như Liên Hiệp Quốc, Liên minh châu Âu ( EU ), Khu vực đồng euro, và OECD, …

Nguồn gốc tên gọi[sửa|sửa mã nguồn]

Tên tiếng Bồ[sửa|sửa mã nguồn]

Trong tiếng Bồ Đào Nha, Bồ Đào Nha được gọi là Portugal. Tên gọi này bắt nguồn từ tên của làng Cale ở thung lũng sông Douro. Cale có thể là một từ của tiếng Hy Lạp (Kalles: đẹp) và dùng để chỉ vẻ đẹp của tự nhiên ở vùng miền bắc của nước Bồ Đào Nha ngày nay, thuộc địa của Hy Lạp trong thời kỳ Thượng cổ. Những nhà lịch sử học khác cho rằng cale có nguồn gốc từ tiếng Phoenicia vì người Phoenicia đã định cư ở Bồ Đào Nha trước cả người Hy Lạp. Khi phần đất của Bồ Đào Nha ngày nay thuộc về Đế quốc La Mã, Cale trở thành một cảng quan trọng, trong tiếng La Tinh là Portus Cale. Trong thời kỳ Trung Cổ Portus Cale trở thành Portucale và sau đó là Portugale, thế nhưng trong thế kỷ thứ VII và thế kỷ thứ VIII từ này chỉ dùng để chỉ phần đất miền bắc của nước Bồ Đào Nha, tức là vùng giữa hai con sông Douro và Minho. Về mặt khác, Portus Cale được rút ngắn thành Porto, thành phố quan trọng thứ nhì của Bồ Đào Nha, người dân nơi đây tự hào là thành phố mang tên cho đất nước.

Tên tiếng Việt[sửa|sửa mã nguồn]

Tên tiếng Việt của Bồ Đào Nha bắt nguồn từ danh xưng tiếng Hán 葡萄牙. Tên gọi tiếng Bồ Đào Nha Portugal được phiên âm sang tiếng Mân Nam thành 葡萄牙. Dịch danh 葡萄牙 sau đó được truyền nhập vào các phương ngữ khác và ngôn ngữ tiêu chuẩn của tiếng Hán. Người nói các thứ tiếng đó không đọc ba chữ Hán 葡萄牙 bằng âm đọc trong tiếng Mân Nam của chúng mà đọc theo âm đọc tương ứng trong các thứ tiếng đó.[18] Khi tiếng Việt vay mượn tên gọi 葡萄牙 của tiếng Hán, ba chữ Hán 葡萄牙 đã được đọc bằng âm Hán Việt của chúng.[19]

Nhà phục dựng tại Citânia de Briteiros, một thành luỹ thuộc văn hoá Castro tại miền bắc Bồ Đào Nha .Khu vực Bồ Đào Nha ngày này có người Neanderthal và tiếp đó là người ranh mãnh cư trú, họ du cư trên vùng phía bắc của bán đảo Iberia. [ 20 ] Đây là những xã hội tự cung tự túc tự cấp, mặc dầu họ không lập nên những khu định cư thịnh vượng tuy nhiên đã hình thành nên những xã hội có tổ chức triển khai. Trong thời đại đồ đá mới tại Bồ Đào Nha, diễn ra việc thử nghiệm thuần hoá và nuôi những loài động vật hoang dã theo đàn, trồng 1 số ít loại ngũ cốc hoặc đánh cá biển. [ 20 ]Một số học giả cho rằng vào đầu thiên niên kỷ thứ nhất TCN, 1 số ít làn sóng người Celt từ Trung Âu tràn tới Bồ Đào Nha và liên hôn với dân cư địa phương, điều này hình thành nên những bộ lạc khác nhau. Khảo cổ học và điều tra và nghiên cứu tân tiến cho thấy người Celt tại Bồ Đào Nha và những nơi khác có một phần nguồn gốc tại Bồ Đào Nha. [ 21 ] Đứng đầu trong số những bộ lạc này là người Lusitania, họ tập trung chuyên sâu hầu hết tại khu vực trong nước thuộc miền trung Bồ Đào Nha, 1 số ít bộ lạc khác có tương quan về mặt huyết thống là người Gallaeci tại miền bắc, người Celtici tại Alentejo, và Cynetes hoặc Conii tại Algarve. Những bộ lạc nhỏ hơn nằm ở khu vực lân cận hoặc giữa những bộ lạc này là người Bracari, Coelerni, Equaesi, Grovii, Interamici, Leuni, Luanqui, Limici, Narbasi, Nemetati, Paesuri, Quaquerni, Seurbi, Tamagani, Tapoli, Turduli, Turduli Veteres, Turdulorum Oppida, Turodi, và Zoelae. Một vài khu dân cư duyên hải nhỏ, bán cố định và thắt chặt, dùng cho thương mại cũng được người Phoenicia – Carthago lập ra tại Algarve .

Thời La Mã[sửa|sửa mã nguồn]

Đền thờ La Mã Évora là một trong những cấu trúc thời La Mã được bảo tồn tốt nhất tại Bồ Đào Nha .Người La Mã ( Roma ) lần đầu xâm lăng bán đảo Iberia vào năm 219 TCN. Trong Chiến tranh Punic, người La Mã đánh đuổi người Carthago ra khỏi những thuộc địa duyên hải. Đến cuối thời Julius Caesar, hầu hết hàng loạt bán đảo bị sáp nhập vào Cộng hoà La Mã. Cuộc chinh phục của người La Mã tại Bồ Đào Nha thời nay mất gần hai trăm năm và khiến cho nhiều binh sĩ trẻ tuổi thiệt mạng. Người La Mã phải chịu một thất bại nghiêm trọng vào năm 150 TCN khi có một cuộc khởi nghĩa nổ ra ở miền bắc. Người Lusitania và những bộ lạc địa phương khác dưới sự chỉ huy của Viriato giành được quyền trấn áp hàng loạt miền tây Iberia. Người La Mã sau đó phái nhiều quân đoàn và những vị tướng giỏi nhất của họ đến Lusitania nhằm mục đích trấn áp cuộc khởi nghĩa tuy nhiên không có hiệu suất cao, họ bèn chuyển sang mua chuộc những liên minh của Viriato để sát hại ông. Năm 139 TCN, Viriato bị ám sát, và Táutalo trở thành thủ lĩnh tuy nhiên không thành công xuất sắc .Người La Mã lập ra một chính sách thuộc địa, và công cuộc La Mã hoá Lusitania chỉ hoàn thành xong vào thời đại Visigoth. Năm 27 TCN, Lusitania có được vị thế một tỉnh của La Mã. Sau đó, một khu vực phía bắc Lusitania trở thành tỉnh riêng gọi là Gallaecia, với thủ phủ tại Bracara Augusta, nay là Braga. Hiện vẫn còn nhiều tàn tích về những hào luỹ trên đỉnh đồi khắp Bồ Đào Nha và những di tích lịch sử của nền văn hoá Castro. Nhiều di chỉ La Mã nằm rải rác tại Bồ Đào Nha, 1 số ít tàn tích đô thị có quy mô khá lớn, như Conímbriga và Mirobriga .Một số khu công trình thiết kế xây dựng kỹ thuật La Mã như những phòng tắm, đền thờ, cầu, đường, rạp xiếc, nhà hát và nhà ở của thường dân được bảo tồn trên khắp Bồ Đào Nha. Các nhà khảo cổ học cũng phát hiện được những đồng xu tiền xu, một vài đồng xu trong số đó được đúc trên đất Lusitania, cùng với nhiều mảnh vỡ của đồ gốm. Các sử gia đương thời như Paulus Orosius ( khoảng chừng 375 – 418 ) [ 22 ] và Hydatius ( khoảng chừng 400 – 469 ), giám mục của Aquae Flaviae, đã ghi chép lại về những năm ở đầu cuối nằm dưới sự quản lý của La Mã và về sự kiện những bộ lạc German tiến đến .

Các vương quốc German[sửa|sửa mã nguồn]

De virtutibus quattuor của Martin.Hai quốc vương của người Suebi là Miro và St. Martin xứ Braga trong một bản thảo năm 1145 củacủa Martin .Vào đầu thế kỷ V, những bộ lạc German là Suebi và Vandal ( Silingi và Hasdingi ) cùng với những liên minh Sarmatia và Alan của họ triển khai lấn chiếm bán đảo Iberia, và lập ra vương quốc của họ. Vương quốc của người Suebi xây dựng trên những tĩnh cũ Gallaecia – Lusitania của La Mã. Dấu tích những khu định cư trong thế kỷ V của người Alan được phát hiện tại Alenquer, Coimbra và Lisbon. [ 23 ] Vào năm 500, Vương quốc Visigoth được xây dựng tại Iberia, có TT tại Toledo nay thuộc Tây Ban Nha. Người Visigoth ở đầu cuối chinh phục thành công xuất sắc người Suebi và thành phố thủ đô hà nội Bracara ( nay là Braga ) vào năm 584 – 585. Lãnh thổ cũ của người Suebi trở thành tỉnh thứ sáu của Vương quốc Visigoth .Trong 300 năm sau đó, hàng loạt bán đảo Iberia thuộc quyền quản lý của người Visigoth. Giai đoạn này lê dài cho đến năm 711, khi Quốc vương Roderic ( Rodrigo ) tử trận trong cuộc kháng chiến chống lại một cuộc xâm lược của người Moor Hồi giáo từ phía nam. Trong nhiều nhóm German định cư tại miền tây Iberia, người Suebi để lại di sản văn hoá bền vững và kiên cố can đảm và mạnh mẽ nhất tại Bồ Đào Nha, Galicia và Asturias lúc bấy giờ. [ 24 ] [ 25 ] [ 26 ] Theo Dan Stanislawski, phương pháp hoạt động và sinh hoạt của người Bồ Đào Nha tại những vùng phía bắc sông Tagus ( Tejo ) hầu hết là kế thừa từ người Suebi, trong đó những nông trại nhỏ chiếm lợi thế, độc lạ so với những điền trang lớn tại miền nam Bồ Đào Nha. Bracara ( Augusta ) trở thành kinh đô của người Suebi, khu vực này là thủ phủ cũ của Gallaecia và nay là thành phố Braga. Orosius trong thời hạn sinh sống tại Hispania ghi lại rằng công cuộc định cư khởi đầu diễn ra khá thanh thản, những người mới đến canh tác trên đất của họ [ 27 ] hoặc làm vệ sĩ cho dân cư địa phương. [ 28 ]

Thời kỳ Hồi giáo và Reconquista[sửa|sửa mã nguồn]

Thành Silves là một công sự thời Moor tại AlgarveĐế quốc Umayyad vượt mặt người Visigoth chỉ trong vài tháng, và bành trướng nhanh gọn tại bán đảo Iberia. Bắt đầu vào năm 711, vùng đất nay là Bồ Đào Nha trở thành bộ phận của Đế quốc Umayyad to lớn. Đế quốc này sụp đổ vào năm 750, trong cùng năm phần phía tây của Umayyad giành độc lập dưới quyền Abd-ar-Rahman I khi lập nên Tiểu vương quốc Córdoba. Năm 929, Đế quốc Córdoba hình thành, tuy nhiên đến năm 1031 thì giải thể thành không ít hơn 23 vương quốc nhỏ, gọi là những vương quốc Taifa .Các thống đốc của những taifa đều tự xưng là emir của tỉnh mình. Hầu hết Bồ Đào Nha thuộc về taifa Badajoz của Vương triều Aftasid, và sau đó trong một thời hạn ngắn ngủi thuộc taifa Lisboa năm 1022 – 1034, rồi nằm dưới quyền thống trị của taifa Sevilla thuộc Vương triều Abbadid. Giai đoạn Taifa thứ nhất kết thúc khi Vương triều Almoravid từ Maroc đến chinh phục vào năm 1086. Đến năm 1147, một tiến trình Taifa thứ nhì cũng kết thúc dưới tay Vương triều Almohad cũng đến từ Maroc. [ 29 ]

Các thành phố chính trong giai đoạn người Hồi giáo cai trị Bồ Đào Nha là Beja, Silves, Alcácer do Sal, Santarém và Lisboa. Dân số Hồi giáo trong khu vực gồm chủ yếu là người Iberia bản địa cải sang Hồi giáo (gọi là Muwallad hay Muladi) và người Berber. Người Ả Rập phần lớn là quý tộc đến từ Syria và Oman; và mặc dù có số lượng ít song họ tạo thành tầng lớp tinh hoa trong dân chúng. Người Berber có nguồn gốc từ dãy núi Atlas và Rif tại Bắc Phi và về cơ bản là sống du cư.

Bá quốc Bồ Đào Nha[sửa|sửa mã nguồn]

Tượng của Bá tước Vímara Peres, bá tước Bồ Đào Nha tiên phong .

Năm 722, một quý tộc Visigoth là Pelayo (Pelágio) xưng vương, lập ra Vương quốc Asturias Cơ Đốc giáo và tiếp tục chiến tranh tái chinh phục của người Cơ Đốc giáo từ người Moor, trong tiếng Bồ Đào Nha gọi là Reconquista Cristã.[30] Đến cuối thế kỷ IX, khu vực phía bắc Bồ Đào Nha nằm giữa các sông Minho và Douro được giải phóng hoặc tái chinh phục từ người Moor, dưới quyền Vímara Peres theo lệnh của Quốc vương Asturias Alfonso III. Nhận thấy khu vực trước đó từng có hai thành phố lớn—Portus Cale tại ven biển và Braga tại nội lục, cùng nhiều thị trấn đang bị bỏ hoang—ông quyết định khôi phục dân số và tái thiết chúng bằng những nạn dân Bồ Đào Nha và Galicia cùng những người Cơ Đốc giáo khác.[31]

Vímara Peres tổ chức khu vực ông giải phóng từ người Moor, nâng vị thế của nó thành một bá quốc với tên gọi Bồ Đào Nha (Portugal) theo tên thành phố cảng lớn nhất trong vùng—Portus Cale’ hay Porto ngày nay. Một trong các thành phố đầu tiên được Vimara Peres thành lập vào thời gian này là Vimaranes, nay gọi là Guimarães— “nơi khai sinh quốc gia Bồ Đào Nha” hoặc “thành phố cội nguồn” (Cidade Berço trong tiếng Bồ Đào Nha).[31] Năm 868, Alfonso III phong tước cho Vímara Peres là Bá tước Portus Cale (Bồ Đào Nha) thứ nhất. Khu vực được gọi là Portucale, Portugale, và đồng thời là Portugália—Bá quốc Bồ Đào Nha.[31]

Năm 910, do tranh chấp kế vị, Vương quốc Asturias bị phân thành León, Galicia và Asturias, đến năm 924 thì thống nhất dưới quyền León. Trong thời hạn đấu tranh tương tàn này, Bá quốc Bồ Đào Nha tạo thành phần phía nam của Vương quốc Galicia. Vương quốc Galicia sống sót độc lập chỉ trong một tiến trình ngắn, tuy nhiên thường là một bộ phận quan trọng của Vương quốc León. Trong suốt tiến trình này, dân chúng Bá quốc Bồ Đào Nha với tư cách là người Galicia đã tự mình đấu tranh nhằm mục đích duy trì quyền tự trị của Galicia, một nơi có ngôn từ và văn hoá riêng không liên quan gì đến nhau so với văn hoá Léon. Do phân loại chính trị, người Galicia-Bồ Đào Nha mất đi tính thống nhất khi Bá quốc Bồ Đào Nha tách khỏi Galicia thuộc Léon để lập nên Vương quốc Bồ Đào Nha .Năm 1093, Quốc vương Alfonso VI của León và Castilla ban bá quốc cho Henrique xứ Bourgogne, và gả con gái là Teresa cho Henrique vì vai trò của nhân vật này trong việc tái chinh phục vùng đất từ người Moor. Henrique đặt địa thế căn cứ bá quốc mới xây dựng của mình tại Bracara Augusta ( nay là Braga ) .

Độc lập và quá trình Afonso[sửa|sửa mã nguồn]

Năm 1128, Bá tước Bồ Đào Nha Afonso Henriques đánh bại mẹ ông là Teresa cùng tình nhân của bà là Fernão Peres de Trava trong trận São Mamede, trở thành nhà chỉ huy duy nhất. Afonso sau đó chuyển sang chống người Moor tại phía nam. Các chiến dịch của Afonso thắng lợi, và đến ngày 25 tháng 7 năm 1139, ông giành được thắng lợi áp đảo trong trận Ourique, và ngay sau đó được những binh sĩ nhất trí tôn là Quốc vương Bồ Đào Nha. Sự kiện này theo truyền thống cuội nguồn được cho là thời gian Bá quốc Bồ Đào Nha từ một thái ấp của Vương quốc Léon trở thành Vương quốc Bồ Đào Nha độc lập. Afonso được Quốc vương Alfonso VII của León công nhận vào năm 1143, và đến năm 1179 thì được Giáo hoàng Alexander III công nhận .Trong quy trình tiến độ Reconquista, những thế lực Cơ Đốc giáo tái chinh phục bán đảo Iberia từ người Moor Hồi giáo. Afonso Henriques và những người thừa kế ông tràn xuống phía nam để đẩy lui người Moor, đương thời Bồ Đào Nha gồm có khoảng chừng 50% chủ quyền lãnh thổ hiện tại. Năm 1249, Reconquista kết thúc khi người Bồ Đào Nha sở hữu Algarve và hoàn thành xong trục xuất những khu định cư sau cuối của người Moor trên bờ biển miền nam, hình thành hầu hết biên giới hiện tại của Bồ Đào Nha .Trong một tình thế xung đột với Vương quốc Castilla, Dinis I của Bồ Đào Nha ký kết Hiệp định Alcañices ( 1297 ) với Fernando IV của Castilla và Léon, lao lý rằng Bồ Đào Nha bãi bỏ những hiệp định trước đó chống lại Vương quốc Castilla. Hiệp định còn có nội dung về phân ranh giới giữa Vương quốc Bồ Đào Nha và Vương quốc Léon. Dưới thời quản lý của Dinis I, Afonso IV, và Pedro I, những vương quốc Cơ Đốc giáo tại Iberia hầu hết là được hưởng hoà bình .Năm 1348 – 1349, Bồ Đào Nha bị dịch bệnh Cái chết Đen tàn phá giống như phần còn lại của châu Âu. [ 32 ] Năm 1373, Bồ Đào Nha lập một liên minh với Anh, đây là liên minh sống sót lâu năm nhất trên quốc tế .

Thời đại tò mò[sửa|sửa mã nguồn]

Quốc vương Juan I của Castilla là chồng của Beatriz – người con duy nhất của Quốc vương Bồ Đào Nha Fernando I. Năm 1383, Juan I yêu sách vương vị Bồ Đào Nha. João xứ Avis chỉ huy một phái gồm quý tộc nhỏ và thường dân vượt mặt người Castilla trong trận Aljubarrota, Nhà Avis trở thành gia tộc quản lý Bồ Đào Nha .Bồ Đào Nha đi tiên phong trong trào lưu châu Âu mày mò quốc tế và Thời đại Khám phá. Henrique Nhà hàng hải, con trai của Quốc vương João I, trở thành người hỗ trợ vốn và bảo trợ chính cho nỗ lực này. Năm 1415, Bồ Đào Nha giành được thuộc địa hải ngoại tiên phong khi họ chinh phục Ceuta, một TT mậu dịch Hồi giáo thịnh vượng tại Bắc Phi. Tiếp đến là tò mò những quần đảo trên Đại Tây Dương : Madeira và Açores, dẫn tới những trào lưu thuộc địa hoá tiên phong. Trong suốt thế kỷ XV, những nhà thám hiểm Bồ Đào Nha đi thuyền dọc bờ biển châu Phi, lập những điểm giao thương mua bán một số ít loại hàng hoá thường thì vào thời kỳ đó, từ vàng cho đến nô lệ, họ muốn tìm kiếm một tuyến đường đến Ấn Độ và tiếp cận nguồn gia vị nhằm mục đích cung ứng nhu yếu rất lớn tại châu Âu .Nhằm xử lý tranh chấp giữa Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha sau chuyến đi của Cristoforo Colombo, Giáo hoàng Alexander VI làm trung gian cho Hiệp ước Tordesillas. Hiệp định được ký kết vào năm 1494, phân loại những vùng đất mới mày mò bên ngoài châu Âu giữa hai vương quốc dọc theo một kinh tuyến cách 370 league ( 2.193 km ) về phía tây của quần đảo Cabo Verde. Bồ Đào Nha trở thành một trong những cường quốc kinh tế tài chính, quân sự chiến lược và chính trị lớn trên quốc tế từ thế kỷ XV cho đến cuối thế kỷ XVI .Năm 1498, Vasco da Gama đến được Ấn Độ và đem lại thịnh vượng kinh tế tài chính cho Bồ Đào Nha, giúp khởi đầu Phục hưng Bồ Đào Nha. Năm 1500, Pedro Álvares Cabral khám phá Brasil và yêu sách khu vực này cho Bồ Đào Nha. Mười năm sau, Afonso de Albuquerque chinh phục Goa tại Ấn Độ, cùng Muscat và Ormuz tại khu vực eo biển Ba Tư, và Malacca tại Viễn Đông. Do đó, đế quốc này nắm quyền chi phối về thương mại tại Ấn Độ Dương và Nam Đại Tây Dương. Các thuỷ thủ Bồ Đào Nha cũng đi đến Đông Á, tới những khu vực như Đài Loan, Nhật Bản, hòn đảo Timor và quần đảo Maluku .

Liên minh Iberia và phục sinh[sửa|sửa mã nguồn]

Chủ quyền của Bồ Đào Nha bị gián đoạn từ năm 1580 đến năm 1640, nguyên do là hai vị quốc vương cuối của Nhà Avis đều không có người kế tự – Quốc vương Sebastião I thiệt mạng trong trận Alcácer Quibir tại Maroc, và ông chú của Sebastião I là Quốc vương Henrique, dẫn đến khủng hoảng cục bộ kế vị Bồ Đào Nha năm 1580. Sau đó, Felipe II của Tây Ban Nha yêu sách vương vị với tư cách là cháu ngoại của Quốc vương Bồ Đào Nha Manuel I, lấy hiệu là Filipe I của Bồ Đào Nha. Mặc dù Bồ Đào Nha không mất độc lập trên danh nghĩa, tuy nhiên có cùng một vị quân chủ quản lý với Đế quốc Tây Ban Nha, [ 33 ] hình thành liên minh của những vương quốc. Vào đương thời, Tây Ban Nha là một chủ quyền lãnh thổ địa lý. [ 34 ]Việc hợp nhất này đã tước đoạt chủ trương đối ngoại độc lập của Bồ Đào Nha và dẫn đến việc họ tham gia Chiến tranh Tám mươi Năm giữa Tây Ban Nha và Hà Lan. Cuộc chiến này làm tổn hại quan hệ giữa Bồ Đào Nha và liên minh lâu năm nhất của họ là Anh, và để mất cảng mậu dịch kế hoạch Hormuz tại vùng vịnh Ba Tư. Từ năm 1595 đến năm 1663, Chiến tranh Hà Lan-Bồ Đào Nha đa phần tương quan đến việc những công ty Hà Lan xâm phạm nhiều thuộc địa và quyền lợi thương nghiệp của Bồ Đào Nha tại Brasil, châu Phi, Ấn Độ và Viễn Đông, khiến Bồ Đào Nha bị mất thế độc quyền mậu dịch hàng hải trên Ấn Độ Dương .
Quốc vương João V bảo trợ cho nhiều tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật .Năm 1640, João IV dẫn đầu một cuộc khởi nghĩa, được ủng hộ từ những quý tộc bất bình, và xưng là quốc vương. Chiến tranh hồi sinh Bồ Đào Nha giữa Bồ Đào Nha và Đế quốc Tây Ban Nha sau cuộc khởi nghĩa năm 1640 đã kết thúc tiến trình 60 năm Liên minh Iberia dưới quyền Gia tộc Habsburg. Sự kiện này khởi đầu Nhà Braganza, họ quản lý Bồ Đào Nha cho đến năm 1910 .Con cả của João IV kế vị với hiệu là Afonso VI, tuy nhiên do khuyết tật nên bị Bá tước Luís de Vasconcelos e Sousa áp đảo. Vợ của ông là Maria Francisca và em trai ông là Công tước Pedro thực thi một cuộc chính biến cung đình, lưu đày Afonso VI. Sau khi Afonso VI mất, Pedro đăng cơ với hiệu là Pedro II. Thời kỳ quản lý của Pedro II diễn ra củng cố độc lập vương quốc, bành trướng đế quốc, và góp vốn đầu tư vào sản xuất trong nước .Con trai của Pedro II là João V, thời hạn ông quản lý có đặc thù là dòng tiền vàng đổ vào ngân khố triều đình, hầu hết là do thuế một phần năm của vương thất ( đánh vào sắt kẽm kim loại quý ) thu từ những thuộc địa Brasil và Maranhão. João V trở thành một quân chủ chuyên chế, gần như là làm hết sạch nguồn thuế thu được cho những khu công trình kiến trúc tham vọng, đáng chú ý quan tâm nhất là Cung điện Mafra, và cho những bộ sưu tập mỹ thuật và văn học đồ sộ của ông .Ước tính chính thức cho rằng số lượng di dân Bồ Đào Nha sang Brasil trong cơn sốt vàng vào thế kỷ XVIII là 600.000 người, những ước tính khác đưa ra số lượng vượt xa. [ 35 ] Đây là một trong những cuộc chuyển dời lớn nhất của dân cư châu Âu đến những thuộc địa của họ tại châu Mỹ thời thuộc địa .

Giai đoạn Pombaline và Khai sáng[sửa|sửa mã nguồn]

José I kế vị vào năm 1750, do tin trưởng vào Sebastião de Melo, José I phó thác cho ông ta thêm nhiều quyền trấn áp vương quốc. Do ấn tượng trước thành công xuất sắc kinh tế tài chính của người Anh, Melo thi hành thành công xuất sắc những chủ trương kinh tế tài chính tựa như tại Bồ Đào Nha. Ông bãi bỏ chính sách nô lệ tại Bồ Đào Nha và trong những thuộc địa của Bồ Đào Nha tại Ấn Độ ; tái tổ chức triển khai lục quân và thủy quân ; tái tổ chức triển khai Đại học Coimbra, và chấm hết tẩy chay chống những giáo phái Cơ Đốc giáo độc lạ tại Bồ Đào Nha. Cải cách lớn nhất của Sebastião de Melo là về kinh tế tài chính và kinh tế tài chính, ông áp đặt pháp lý khắt khe lên mọi những tầng lớp trong xã hội Bồ Đào Nha, và xét lại mạng lưới hệ thống thuế của vương quốc. Những cải cách này khiến ông trở thành đối thủ cạnh tranh của những tầng lớp thượng lưu .Ngày 1 tháng 11 năm 1755, Hà Nội Thủ Đô Lisboa bị ảnh hưởng tác động từ một trận động đất mạnh ước tính đạt đến 8,5 – 9 độ theo thang đo mô men. Thành phố bị san bằng do động đất, cùng cơn sóng thần và hoả hoạn sau đó. [ 36 ] Sebastião de Melo lập tức bắt tay tái thiết thành phố, TT Thành Phố Hà Nội mới được phong cách thiết kế nhằm mục đích chống chịu được những trận động đất sau này. Sau động đất, José I trao cho Sebastião de Melo thêm nhiều quyền lực tối cao không chỉ có vậy, và vị thủ tướng này trở thành một nhà độc tài quyền lực tối cao và cấp tiến. Năm 1758, José I bị thương trong một nỗ lực ám sát, gia tộc Távora và Công tước xứ Aveiro bị kết tội và hành quyết. Dòng Tên bị trục xuất khỏi Bồ Đào Nha và gia tài của họ bị sung công. Sebastião de Melo khởi tố mọi người có tương quan, đây là cú đánh sau cuối làm tan vỡ quyền lực tối cao của giới quý tộc .Năm 1762, Tây Ban Nha lấn chiếm chủ quyền lãnh thổ Bồ Đào Nha trong khuôn khổ Chiến tranh Bảy Năm, tuy nhiên đến năm 1763 Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha Phục hồi thực trạng trước cuộc chiến tranh. Sau vụ án Távora, Sebastião de Melo không còn thế lực trái chiều, ông quản lý Bồ Đào Nha trên trong thực tiễn cho đến khi José I mất vào năm 1779. Tuy nhiên, những sử gia cũng lập luận rằng ” khai sáng ” của Pombal dù có ảnh hưởng tác động sâu rộng tuy nhiên hầu hết là một kỹ xảo giúp nâng cao chính sách chuyên quyền gây tổn hại cho tự do cá thể và đặc biệt quan trọng là một công cụ để nghiền nát phe trái chiều, đàn áp chỉ trích, và tăng cường khai thác kinh tế tài chính thuộc địa cũng như tăng cường kiểm duyệt sách và củng cố quyền trấn áp và quyền lợi cá thể. [ 37 ]

Giai đoạn Napoléon[sửa|sửa mã nguồn]

Triều đình Bồ Đào Nha dời sang Brasil vào năm 1808 .Quân chủ mới là Maria I không ưa Sebastião de Melo, và tịch thu hàng loạt chức vụ chính trị của ông ta. Đến mùa thu năm 1807, Napoléon đưa quân Pháp qua Tây Ban Nha để lấn chiếm Bồ Đào Nha. Từ năm 1807 đến năm 1811, lực lượng Anh-Bồ Đào Nha chiến đấu chống quân Pháp. Năm 1807, khi quân đội của Napoléon tiến đến gần Lisboa, Nhiếp chính vương João VI của Bồ Đào Nha quyết định hành động chuyển triều đình Bồ Đào Nha sang Brasil và lập Rio de Janeiro làm thủ đô hà nội của Đế quốc Bồ Đào Nha. Năm 1815, Brasil được công bố là một vương quốc, và Vương quốc Bồ Đào Nha liên hiệp với Brasil để hình thành một nhà nước liên lục địa là Vương quốc Liên hiệp Bồ Đào Nha, Brasil và Algarve. Sự kiện Napoléon chiếm đóng Bồ Đào Nha lưu lại quy trình suy thoái và khủng hoảng chậm của vương quốc này cho đến thế kỷ XX. Quá trình này được đẩy nhanh khi Brasil độc lập vào năm 1822, đây vốn là gia tài thuộc địa lớn nhất của Bồ Đào Nha .Đến năm 1815, tình hình châu Âu hạ nhiệt đủ để João VI hoàn toàn có thể bảo đảm an toàn quay trở lại Lisboa. Tuy nhiên, ông vẫn ở lại Brasil cho đến khi Cách mạng Tự do năm 1820 bùng phát từ Porto, khiến ông phải quay trở lại Lisboa vào năm 1821. João VI trở lại Bồ Đào Nha tuy nhiên để con trai mình là Pedro quản lý Brasil. Đến khi nhà nước Bồ Đào Nha nỗ lực đưa Vương quốc Brasil trở lại làm chủ quyền lãnh thổ phụ thuộc vào, Pedro công bố Brasil độc lập từ Bồ Đào Nha với sự ủng hộ áp đảo từ giới tinh hoa Brasil. Bồ Đào Nha công nhận Brasil độc lập vào năm 1825. João VI mất vào năm 1826, gây ra yếu tố nghiêm trọng về kế vị do Pedro là một quân chủ của Brasil. Pedro quản lý Bồ Đào Nha một thời hạn ngắn với hiệu Pedro IV rồi nhường ngôi cho con gái là Maria II. Tuy nhiên, em trai của Pedro là Miguel yêu sách vương vị, đăng cơ vào năm 1828 với hiệu là Miguel I. Nhằm bảo vệ quyền hạn cho con gái, Pedro phát động Chiến tranh Tự do nhằm mục đích phục vị cho con gái và lập chế độ quân chủ lập hiến tại Bồ Đào Nha. Chiến tranh kết thúc vào năm 1834 với thất bại của Miguel, một bản hiến pháp được công bố, và Maria II phục vị .

Quân chủ lập hiến[sửa|sửa mã nguồn]

Tranh diễn đạt sự kiện hành thích Quốc vương Carlos I vào năm 1908Con trai của Maria II và Fernando II là Pedro V thực thi hiện đại hoá Bồ Đào Nha trong thời hạn quản lý ngắn ngủi của mình. Trong thời hạn này, đường đi bộ, điện báo, và đường tàu được kiến thiết xây dựng, và có những cải tổ về y tế công cộng. Ông qua đời vào năm 1861, em trai ông là Luís I kế vị và liên tục hiện đại hoá .Trong khi chủ nghĩa thực dân châu Âu đạt đỉnh điểm vào thế kỷ XIX, thì Bồ Đào Nha lại mất chủ quyền lãnh thổ tại Nam Mỹ và chỉ còn vài địa thế căn cứ tại châu Á. Trong quá trình này, chủ nghĩa thực dân Bồ Đào Nha tập trung chuyên sâu vào bành trướng những tiền đồn của họ tại châu Phi thành những chủ quyền lãnh thổ có quy mô vương quốc nhằm mục đích cạnh tranh đối đầu với những cường quốc châu Âu khác tại đây. Trong Hội nghị Berlin năm 1884, những chủ quyền lãnh thổ của Bồ Đào Nha tại châu Phi có biên giới chính thức nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi của Bồ Đào Nha trong Tranh giành châu Phi. Các chủ quyền lãnh thổ của Bồ Đào Nha tại châu Phi là Cabo Verde, São Tomé và Príncipe, Guiné, Angola và Mozambique. Ngoài ra, Bồ Đào Nha duy trì trấn áp những một số ít chủ quyền lãnh thổ nhỏ tại Ấn Độ, cùng Timor và Macau. Người Bồ Đào Nha xây dựng hoặc kiến thiết xây dựng lại những thành thị tại châu Phi, và trước khi bước sang thế kỷ XX họ đã khởi đầu kiến thiết xây dựng đường ray đường tàu nhằm mục đích link những khu vực ven biển với nội lục tại Angola và Mozambique .Trong thời hạn quản lý của Carlos I, Bồ Đào Nha hai lần công bố phá sản vào năm 1892 và năm 1902, gây náo động xã hội, trộn lẫn kinh tế tài chính, những cuộc kháng nghị, khởi nghĩa và chỉ trích chế độ quân chủ. Ngày 1 tháng 2 năm 1908, Quốc vương và người thừa kế là Vương tử Luís Filipe bị ám sát tại Lisboa. Manuel II trở thành tân vương, tuy nhiên sau cuối bị lật đổ trong cuộc cách mạng ngày 5 tháng 10 năm 1910, cách mạng bãi bỏ chế độ quân chủ và lập thể chế cộng hoà tại Bồ Đào Nha .

Nền Cộng hoà thứ nhất và thứ hai[sửa|sửa mã nguồn]

Bất ổn chính trị và kinh tế yếu kém là nguyên nhân dẫn đến tình trạng hỗn loạn thời Đệ Nhất Cộng hòa Bồ Đào Nha. Các sự kiện phát sinh là Quân chủ miền Bắc đoản mệnh, đảo chính ngày 28 tháng 5 năm 1926, và lập ra chế độ độc tài quốc gia (Ditadura Nacional). Chế độ độc tài hữu khuynh Estado Novo dưới quyền António de Oliveira Salazar hình thành vào năm 1933.

Bồ Đào Nha nằm trong số ít vương quốc châu Âu duy trì trung lập trong Chiến tranh quốc tế thứ hai. Từ thập niên 1940 đến thập niên 1960, Bồ Đào Nha tham gia sáng lập NATO, OECD và Thương Hội Mậu dịch tự do châu Âu ( EFTA ). nhà nước dần khởi xướng những dự án Bất Động Sản tăng trưởng kinh tế tài chính mới và vận động và di chuyển công dân Bồ Đào Nha sang những tỉnh hải ngoại tại châu Phi, hầu hết là Angola và Mozambique. Các hành động này là nhằm mục đích chứng minh và khẳng định Bồ Đào Nha là một vương quốc liên lục địa thay vì một đế quốc thực dân .Sau khi Ấn Độ giành độc lập vào năm 1947, những cư dân thân Ấn Độ tại Dadra và Nagar Haveli triển khai ly khai khỏi Bồ Đào Nha vào năm 1954 nhờ giúp sức từ Ấn Độ. [ 38 ] Đến tháng 1961, quân đội Bồ Đào Nha tham gia xung đột vũ trang với quân đội Ấn Độ tại chủ quyền lãnh thổ Goa và Daman và Diu. Kết quả là người Bồ Đào Nha thất bại, để mất những chủ quyền lãnh thổ tại tiểu lục địa Ấn Độ. Bồ Đào Nha khước từ công nhận chủ quyền lãnh thổ của Ấn Độ so với những chủ quyền lãnh thổ bị sáp nhập cho đến năm 1974 .Cũng trong đầu thập niên 1960, bùng phát những trào lưu độc lập tại những tỉnh hải ngoại Angola và Mozambique, dẫn đến Chiến tranh Thực dân Bồ Đào Nha ( 1961 – 1974 ). Trong suốt cuộc chiến tranh thực dân, Bồ Đào Nha phải đối lập với thực trạng ngày càng tăng sự không tương đồng, cấm vận vũ khí và những chế tài trừng phạt những của hầu hết hội đồng quốc tế. Tuy nhiên, chính sách Estado Novo chuyên chế và bảo thủ dưới quyền António de Oliveira Salazar và từ năm 1968 là Marcelo Caetano vẫn nỗ lực bảo tồn đế quốc liên lục địa to lớn với tổng diện tích quy hoạnh hơn 2 triệu km². [ 39 ]
Các chủ quyền lãnh thổ của Bồ Đào Nha tại châu Phi trước năm 1975 .

Một cuộc đảo chính quân sự tả khuynh không đổ máu diễn ra tại Lisboa vào tháng 12 năm 1974, có tên là Cách mạng Hoa cẩm chướng. Các lãnh thổ hải ngoại của Bồ Đào Nha tại châu Phi và châu Á được độc lập, chế độ dân chủ trong nước được khôi phục sau giai đoạn hai năm chuyển đổi gọi là PREC (Processo Revolucionário Em Curso). Giai đoạn này có đặc điểm là náo loạn xã hội và tranh chấp quyền lực giữa các thế lực chính trị tả khuynh và hữu khuynh. Việc các lãnh thổ hải ngoại độc lập dẫn đến một làn sóng công dân Bồ Đào Nha hồi hương (chủ yếu là từ Angola và Mozambique).[40][41] Tổng cộng, trên một triệu người tị nạn Bồ Đào Nha đào thoát khỏi các tĩnh cũ tại châu Phi.

Bồ Đào Nha liên tục nằm dưới quyền quản lý của một chính phủ nước nhà quân sự chiến lược cho đến bầu cử nghị viện năm 1976. Đảng Xã hội Bồ Đào Nha giành thắng lợi, và thủ lĩnh đảng này là Mário Soares trở thành thủ tướng, nắm quyền từ 1976 đến 1978 và từ 1983 đến 1985. Trong vai trò thủ tướng, Soares nỗ lực Phục hồi tăng trưởng kinh tế tài chính và thành tích tăng trưởng từng đạt được trong thập niên cuối trước cách mạng. Ông khởi xướng một quy trình gia nhập Cộng đồng Kinh tế châu Âu ( EEC ) vào năm 1977 .
Mário Soares trở thành thủ tướng được bầu cử dân chủ đầu tiên của Bồ Đào Nha, vào năm 1976.Cải cách ruộng đất và quốc hữu hoá được thi hành, Hiến pháp Bồ Đào Nha được sửa lại nhằm mục đích tương thích với những nguyên tắc của chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Cho đến trước sửa đổi hiến pháp vào năm 1982 và 1989, hiến pháp là một văn kiện có tính tư tưởng cao độ với nhiều đề cập đến chủ nghĩa xã hội, quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động, và khao khát về một nền kinh tế tài chính xã hội chủ nghĩa. Sau khi quy đổi sang thể chế dân chủ, tình hình kinh tế tài chính Bồ Đào Nha xấu đi buộc chính phủ nước nhà phải theo đuổi những chương trình không thay đổi do IMF giám sát vào năm 1977 – 78 và 1983 – 85 .Năm 1986, Bồ Đào Nha gia nhập Cộng đồng Kinh tế châu Âu, tổ chức triển khai này sau đó trở thành Liên minh châu Âu ( EU ). Trong những năm sau, kinh tế tài chính Bồ Đào Nha tiến triển đáng kể nhờ hiệu quả từ những quỹ cấu trúc và kết nối của EEC / EU và việc những công ty Bồ Đào Nha thuận tiện hơn trong tiếp cận những thị trường quốc tế. Lãnh thổ hải ngoại sau cuối của Bồ Đào Nha là Macao được chuyển giao cho Trung Quốc vào năm 1999. Năm 2002, Bồ Đào Nha chính thức công nhận Đông Timor độc lập .Ngày 26 tháng 3 năm 1995, Bồ Đào Nha khởi đầu vận dụng những quy tắc Khu vực Schengen, vô hiệu trấn áp biên giới với những thành viên Schengen đồng thời củng cố biên giới những vương quốc khác. Năm 1996, Bồ Đào Nha đồng sáng lập Cộng đồng những vương quốc nói tiếng Bồ Đào Nha ( CPLP ) có trụ sở tại Lisboa. Triển lãm quốc tế năm 1998 diễn ra tại Bồ Đào Nha, và đến năm 1999 vương quốc này cho lưu hành đồng euro. Ngày 1 tháng 12 năm 2009, Hiệp ước Lisboa có hiệu lực thực thi hiện hành sau khi được ký kết vào năm 2007 tại Tu viện Jerónimos của Lisboa, tăng cường tính hợp pháp hiệu suất cao và dân chủ của Liên minh và cải tổ kết nối trong những hành vi nội khối. Kinh tế suy thoái và khủng hoảng trong khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính cuối thập niên 2010 khiến Bồ Đào Nha đàm phán với IMF và Liên minh châu Âu vào năm 2011 về một khoản vay nhằm mục đích giúp không thay đổi kinh tế tài chính trong nước .
Bản đồ địa hình Bồ Đào Nha .Bồ Đào Nha là vương quốc ven biển tại tây nam châu Âu, tại cực tây của bán đảo Maderia, giáp với Tây Ban Nha về phía bắc và đông, đường biên giới dài 1.214 km. Lãnh thổ Bồ Đào Nha còn gồm có những quần đảo trên Đại Tây Dương ( Açores và Madeira ), với vị trí kế hoạch. Cực nam của đại lục Bồ Đào Nha nằm không xa lối vào Địa Trung Hải là eo biển Gibraltar. Tổng diện tích của Bồ Đào Nha là 91.470 km² mặt đất và 620 km² mặt nước. [ 42 ] Bồ Đào Nha có nhiều sông chảy qua, chúng bắt nguồn từ Tây Ban Nha. Hầu hết những sông chảy từ tây sang đông để đổ vào Đại Tây Dương ; từ bắc xuống nam những sông chính là Minho, Douro, Mondego, Tejo và Guadiana. [ 43 ]Bán đảo Maderia có nguồn gốc là một mảnh vỡ của đới đứt đoạn xây đắp Varisci là Khối núi Iberia-Hesperia, chiếm phần trung-tây của cao nguyên. [ 43 ] Thành hệ này bị mạng lưới hệ thống dãy núi Sistema Central cắt qua, dọc theo hướng đông-đông bắc đến tây-tây nam, song song với chuỗi Baetic ( một phần của chuỗi Alpes ). [ 43 ] Sistema Central phân thành hai khối, trong khi ba mạng lưới hệ thống sông tiêu nước từ những địa hình địa mạo khác nhau : [ 43 ] Bắc Meseta ( độ cao trung bình là 800 ) thoát nước vào sông Douro ( hướng đông-tây ) ; Nam Meseta ( độ cao từ 200 – 900 m ) thoát nước vào sông Tejp ( hướng đông-tây ) từ Tây Ban Nha, và sông Guadiana ( hướng bắc-nam ) .Về phía bắc, những khu vực nội lục có địa hình nhiều núi, với những cao nguyên, bị chia cắt bởi bốn đường cắt, tạo điều kiện kèm theo cho tăng trưởng những khu vực nông nghiệp phì nhiêu. Xa về phía nam là Algarve có đặc thù hầu hết là đồng bằng lượn sóng với khí hậu có phần ấm hơn và khô hơn so với miền bắc. Sông Mondego, bắt nguồn từ Serra da Estrela, là dãy núi cao nhất đại lục Bồ Đào Nha với 1.993 m .

Đại lục Bồ Đào Nha không có các hồ tự nhiên cỡ lớn, và phần mặt nước nội lục lớn nhất là các hồ chứa hình thành do xây đập, như hồ chứa Alqueva rộng 250 km². Tuy nhiên, có một số hồ nước ngọt nhỏ tại Bồ Đào Nha, đáng chú ý nhất là các hồ tại Serra da Estrela, hồ Comprida (Lagoa Comprida) và hồ Escura (Lagoa Escura) được tạo thành từ các sông băng cổ đại. Tại quần đảo Açores, các hồ được hình thành trên hõm chảo của các núi lửa đã tắt. Lagoa do Fogo và Lagoa das Sete Cidades là những hồ nổi tiếng nhất trên đảo São Miguel. Bồ Đào Nha có các phá trên bờ biển Đại Tây Dương, như phá Albufeira và phá Óbidos.

Bồ Đào Nha có đường bờ biển dài, ngoài 943 km bờ biển tại đại lục Bồ Đào Nha, thì các quần đảo Açores (667 km) và Madeira (250 km) chủ yếu có bờ biển vách đá gồ ghề. Hầu hết các cảnh quan này xen kẽ giữa vách đá gồ ghề và các bãi biển cát mịn; vùng Algarve nổi tiếng với các bãi biển cát nổi tiếng đối với du khách, trong khi đó đường bờ biển dốc của vùng quanh mũi St. Vincent lại nổi tiếng với các vách đá dốc đứng. Một đặc điểm đáng chú ý của bờ biển Bồ Đào Nha là Ria Formosa với một số đảo cát và khí hậu ôn hoà cùng mùa hè ấm và mùa đông thường là êm dịu. Bờ biển Ria de Aveiro (gần Aveiro, được gọi là “Venezia của Bồ Đào Nha”), được hình thành từ một đồng bằng châu thổ (dài khoảng 45 km và rộng tối đa 11 km) có nhiều cá và chim biển.

Các máy đo thuỷ triều dọc bờ biển Bồ Đào Nha xác lập mức nước biển dâng 1-1, 5 m, gây tràn bờ tại những cửa sông lớn và những đồng bằng châu thổ nội lục của 1 số ít sông lớn. [ 43 ] Do có những quần đảo trên đại dương và bờ biển dài, Bồ Đào Nha là vương quốc có vùng độc quyền kinh tế tài chính lớn thứ ba trong Liên minh châu Âu ( và đứng thứ 11 quốc tế ). Vùng biển mà Bồ Đào Nha thực thi quyền lợi và nghĩa vụ chủ quyền lãnh thổ đặc biệt quan trọng về khai thác kinh tế tài chính và sử dụng tài nguyên hàng hải có tổng diện tích quy hoạnh 1.727.408 km², trong đó 327.667 km2 là của đại lục Bồ Đào Nha, 953.633 km2 là của quần đảo Açores, và 446.108 km2 là của quần đảo Madeira .Hai quần đảo Madeira và Açores là hai vùng tự trị của Bồ Đào Nha. Madeira nằm trên mảng kiến thiết châu Phi, gồm hòn đảo lớn Madeira, Porto Santo và quần đảo Selvagens nhỏ hơn. Açores nằm giữa nơi giao nhau của những mảng châu Phi, châu Âu và Bắc Mỹ, trên sống núi giữa Đại Tây Dương và gồm có chín hòn đảo. Hai nhóm hòn đảo đều có nguồn gốc núi lửa, hoạt động giải trí núi lửa và địa chấn lịch sử vẻ vang vẫn sống sót cho đến thời nay. Đỉnh cao nhất của Bồ Đào Nha là núi Pico trên hòn đảo Pico thuộc Açores. Açores đôi lúc phải chịu những trận động đất rất mạnh, giống như bờ biển đại lục. Cháy rừng hầu hết diễn ra vào mùa hè tại đại lục Bồ Đào Nha, thời tiết cực đoan dưới dạng gió mạnh và lụt diễn ra hầu hết trong mùa đông .
Bãi biển Marinha tại Lagoa

Bồ Đào Nha có khí hậu Địa Trung Hải (Csa tại phía nam, nội lục và vùng Douro; Csb tại miền bắc, miền trung, và duyên hải Alentejo; khí hậu đại dương hỗn hợp dọc nửa bờ biển phía bắc[44] và cũng có khí hậu bán khô hạn hay khí hậu thảo nguyên (BSk tại một số nơi của huyện Beja tại cực nam) theo phân loại khí hậu Köppen-Geiger), và là một trong các quốc gia châu Âu ấm nhất với nhiệt độ trung bình năm tại đại lục Bồ Đào Nha dao động từ 8-12°C tại vùng nội địa nhiều núi phía bắc cho đến 16-18°C tại phía nam và tại lưu vực sông Guadiana. Tuy nhiên, có khác biệt giữa vùng cao và vùng thấp, dẫn đến có nhiều đới khí hậu sinh vật khác nhau tại Bồ Đào Nha.[45] Algarve tách biệt khỏi vùng Alentejo qua các dãy núi cao đến 900 m tại Alto de Fóia, và có khí hậu tương tự như các khu vực ven biển miền nam Tây Ban Nha hay phía tây nam nước Úc.

Lượng mưa trung bình hàng năm tại đại lục xê dịch từ trên 3.200 mm trên những dãy núi miền bắc đến dưới 300 mm tại lưu vực sông Douro. Núi Pico được công nhận là có lượng mưa hàng năm lớn nhất tại Bồ Đào Nha, với trên 6.250 mm .Tại 1 số ít khu vực, như lưu vực Guadiana, nhiệt độ trung bình năm hoàn toàn có thể cao đến 28 °C, và nhiệt độ cao nhất vào mùa hè thường vượt 40 °C. Nhiệt độ cao nhất ghi nhận được là 47,4 °C tại Amareleja, tuy nhiên có vẻ như không phải là điểm trung tâm nhất vào mùa hè theo như khảo sát qua vệ tinh. [ 46 ] [ 47 ]Tuyết Open liên tục trong mùa đông tại vùng nội lục miền bắc và miền trung, như Guarda, Bragança, Viseu và Vila Real, đặc biệt quan trọng là trên những ngọn núi. Vào mùa đông, nhiệt độ hoàn toàn có thể giảm xuống dưới – 10 °C đặc biệt quan trọng là tại Serra da Estrela, Serra do Gerês, Serra do Marão và Serra de Montesinho. Tại những nơi đó, tuyết hoàn toàn có thể rơi vào bất kể thời hạn nào từ tháng 10 đến tháng 5. Tại miền nam, tuyết hiếm khi Open tuy nhiên vẫn có tại những nơi có độ to lớn nhất. Nhiệt độ thấp nhất được IPMA ghi nhận là – 16 °C tại Penhas da Saúde và Miranda do Douro, tuy nhiên những cơ quan khác từng ghi nhận được nhiệt độ – 17,5 ° tại ngoại ô Bragança vào năm 1983, và dưới – 20,0 °C tại Serra da Estrela .Bồ Đào Nha có khoảng chừng 2.500 đến 3.200 giờ nắng mỗi năm, vào mùa đông trung bình mỗi ngày có 4-6 giờ còn vào mùa hè thì có 10-12 giờ, số lượng này cao hơn tại vùng đông nam và thấp hơn tại vùng tây-bắc. Nhiệt độ mặt nước biển tại bờ biển phía tây đại lục Bồ Đào Nha xê dịch từ 13-15 °C vào mùa đông đến 18-22 °C vào mùa hè, còn tại bờ biển phía nam giao động từ 15 °C vào mùa đông đến khoảng chừng 23 °C vào mùa hè .Hai quần đảo Açores và Madeira đều có khí hậu cận nhiệt đới, tuy nhiên sống sót độc lạ giữa những hòn đảo, khiến dự báo khí hậu rất khó khăn vất vả. Madeira và Açores có biến thiên nhiệt độ thấp, và nhiệt độ trung bình năm vượt 20 °C dọc theo bờ biển. Một số hòn đảo tại Açores có những tháng khô hạn hơn vào mùa hè. Quần đảo Selvagens là chủ quyền lãnh thổ cực nam của Bồ Đào Nha, được phân loại là thuộc khí hậu hoang mạc với lượng mưa trung bình năm khoảng chừng 150 mm. Nhiệt độ mặt nước biển quanh những quần đảo giao động từ 17-18 °C vào mùa đông, đến 24-25 °C vào mùa hè .

Đa dạng sinh thái xanh[sửa|sửa mã nguồn]

Peneda-Gerês là vườn quốc gia duy nhất tại Bồ Đào Nha.Mặc dù con người cư trú tại chủ quyền lãnh thổ Bồ Đào Nha trong hàng nghìn năm, tuy nhiên vẫn còn tàn tích của hệ thực vật nguyên bản. Tại Gerês có những loại rừng lá rụng và lá kim, một khu rừng Địa Trung Hải trưởng thành cực kỳ hiếm trên toàn thế giới sống sót ở 1 số ít phần thuộc núi Arrábida, và một khu rừng laurissilva cận nhiệt đới có niên đại từ kỷ Đệ Tam trên thay máu chính quyền Madeira. Do dân số suy giảm và dân cư nông thôn chuyển đến thành thị, sồi Pyrénées và những loài địa phương khác đang chiếm cứ nhiều khu vực hoang hoá. Lợn rừng, hươu đỏ Iberia, hoẵng và dê núi Iberia được ghi nhận là tăng trưởng mạnh trong những thập niên gần đây .

Các khu vực bảo tồn tại Bồ Đào Nha bao gồm một vườn quốc gia, 12 vườn tự nhiên, 9 khu bảo tồn tự nhiên, 5 khu kỷ niệm tự nhiên và 7 cảnh quan được bảo vệ, trong số đó có Vườn quốc gia Peneda-Gerês, Vườn tự nhiên Serra da Estrela. Các môi trường tự nhiên này có đặc điểm là hệ thực vật đa dạng, đa dạng về các loài thông (đặc biệt là Pinus pinaster và Pinus pinea), sồi Anh (Quercus robur), sồi Pyrénées (Quercus pyrenaica), hạt dẻ (Castanea sativa), sồi vỏ xù (Quercus suber), sồi xanh (Quercus ilex) hay sồi Bồ Đào Nha (Quercus faginea). Do có giá trị kinh tế, một số loài thuộc chi Bạch đàn được di thực và hiện phổ biến tại Bồ Đào Nha, song có tác động đến môi trường. Laurisilva là một kiểu rừng mưa cận nhiệt đới độc đáo, tồn tại trong một vài khu vực tại châu Âu và thế giới: Tại Açores và đặc biệt là Madeira, có các khu rừng lớn thuộc kiểu rừng Laurisilva đặc hữu.

Bồ Đào Nha có một số loài thú đa dạng như cáo, lửng,linh miêu Maderia,chó sói Maderia, dê hoang (Capra pyrenaica), mèo hoang (Felis silvestris), thỏ đồng, chồn, chồn hôi, tắc kè hoa, cầy lỏn, cầy hương. Quốc gia này còn là một điểm dừng chân quan trọng đối với các loài chim di cư, tại các địa điểm như mũi St. Vincent hay dãy núi Monchique, các đàn chim qua đó trong cuộc di cư giữa châu Âu và châu Phi. Bồ Đào Nha có trên 100 loài cá nước ngọt, từ cá da trơn châu Âu khổng lồ cho đến một số loài nhỏ và đặc hữu chỉ sống trong các hồ nhỏ. Một số trong đó là loài hiếm và gặp nguy cơ tuyệt chủng cao do mất môi trường sống, ô nhiễm và hạn hán. Nước trồi dọc bờ biển phía tây Bồ Đào Nha khiến biển tại đó cực kỳ giàu chất dinh dưỡng và đa dạng về các loài cá biển; vùng biển Bồ Đào Nha nằm vào hàng phong phú nhất về cá. Có hàng nghìn loài cá biển, như cá mòi, cá ngừ, cá thu. Tồn tại nhiều loài côn trùng đặc hữu, hầu hết chỉ có tại một số nơi nhất định của Bồ Đào Nha, còn những loài khác thì phổ biến hơn như kẹp kìm (Lucanus cervus) và ve sầu. Các quần đảo Açores và Madeira có nhiều loài đặc hữu như chim, bò sát, dơi, côn trùng, chúng tiến hoá độc lập so với các vùng khác của Bồ Đào Nha. Tại Madeira, có thể quan sát trên 250 loài chân bụng cạn.

Bồ Đào Nha là một nước cộng hoà dân chủ đại nghị bán tổng thống kể từ khi phê chuẩn hiến pháp năm 1976. Hiến pháp phân loại quyền lực tối cao giữa bốn cơ cấu tổ chức là Tổng thống, nhà nước, Nghị viện và Toà án. [ 17 ] Bồ Đào Nha có thể chế đa đảng, cạnh tranh đối đầu trong lập pháp và hành pháp ở những cấp vương quốc, khu vực và địa phương. Nghị viện Bồ Đào Nha cùng những cơ quan lập pháp khu vực và địa phương nằm dưới quyền chi phối của hai chính đảng là Đảng Xã hội ( PS ) trung-tả và Đảng Dân chủ Xã hội ( PSD ) trung-hữu, ngoài những còn có Liên minh Dân chủ Đoàn kết ( Đảng Cộng sản và Đảng Sinh thái ” Xanh ” ), Khối cánh Tả, và Đảng CDS – Nhân dân .Nguyên thủ vương quốc là ” Tổng thống của nước Cộng hoà “, được bầu ra theo thể thức đại trà phổ thông đầu phiếu với nhiệm kỳ 5 năm. Người này cũng có những quyền giám sát và dự trữ. Các quyền lực tối cao của tổng thống gồm có chỉ định thủ tướng và những thành viên khác trong cơ quan chính phủ ( theo hiệu quả bầu cử cơ quan lập pháp ) ; bãi chức thủ tướng ; giải tán Nghị viện của nước Cộng hoà ( để nhu yếu bầu cử sớm ) ; phủ quyết lập pháp ( tuy nhiên hoàn toàn có thể bị Nghị viện bác bỏ ) ; và công bố thực trạng cuộc chiến tranh hoặc vây hãm. Tổng thống cũng là tổng tư lệnh của những lực lượng vũ trang. Hội đồng Nhà nước triển khai cố vấn về những yếu tố quan trọng cho Tổng thống, cơ cấu tổ chức này gồm sáu quan chức dân sự hạng sang, những cựu tổng thống từng được bầu theo hiến pháp năm 1976, năm thành viên do Nghị viện chọn ra, và năm thành viên do tổng thống lựa chọn .Thủ tướng là người đứng đầu chính phủ nước nhà, cơ quan này còn gồm có tối thiểu một phó thủ tướng và những bộ trưởng liên nghành. nhà nước là cơ quan tối cao về quản trị chính trị tổng thể và toàn diện vương quốc và về quản lý công cộng. Về cơ bản, chính phủ nước nhà có quyền lực tối cao hành pháp, tuy nhiên cũng có những quyền lực tối cao lập pháp hạn chế. nhà nước hoàn toàn có thể phát hành luật về cơ cấu tổ chức tổ chức triển khai của mình, về những nghành nghề dịch vụ được Nghị viện uỷ quyền và về những lao lý đơn cử của pháp lý tổng quát do Nghị viện phát hành. Hội đồng Bộ trưởng do thủ tướng đứng đầu ( hoặc là tổng thống nếu người này nhu yếu ) và gồm có những bộ trưởng liên nghành, giữ vai trò là nội các. Mỗi chính phủ nước nhà đều được nhu yếu xác lập phác thảo khái quát chủ trương của mình trong một cương lĩnh, và trình nó lên Nghị viện .Nghị viện của nước Cộng hoà là cơ cấu tổ chức lập pháp chính tại Bồ Đào Nha, gồm có một viện với 230 thành viên. Nghị viện được bầu ra theo thể thức đại trà phổ thông đầu phiếu đại diện thay mặt tỷ suất, có nhiệm kỳ 4 năm trừ khi Tổng thống giải tán Nghị viện và nhu yếu bầu cử sớm .Hệ thống tư pháp Bồ Đào Nha là bộ phận của mạng lưới hệ thống pháp lý dân luật. Các luật hầu hết gồm có hiến pháp năm 1976, luật dân sự năm 1966 ( có sử đổi ) và luật hình sự năm 1982 ( có sửa đổi ). Các luật tương quan khác là luật Thương mại năm 1888 có sửa đổi và luật Thủ tục dân sự năm 1961 có sửa đổi. Các toà án vương quốc tối cao là Toà án Tư pháp Tối cao và Toà án Hiến pháp. Bộ Công cộng do Tổng chưởng lý đứng đầu, gồm những cơ quan tố tụng công cộng độc lập. Pháp luật Bồ Đào Nha được vận dụng tại những cựu thuộc địa và liên tục có tác động ảnh hưởng lớn tại những vương quốc này .Bồ Đào Nha là một trong những vương quốc tiên phong bãi bỏ án tử hình, hình phạt tù giam tối đa là 25 năm. Bồ Đào Nha cũng hợp pháp hoá việc sử dụng tổng thể những loại ma tuý thường thì từ năm 2001, là vương quốc tiên phong trên quốc tế thực thi điều này. [ 48 ] Quyền lợi của hội đồng giới tính thiểu số ngày càng tăng đáng kể tại Bồ Đào Nha, vào năm 2010 Bồ Đào Nha trở thành vương quốc thứ tám trên quốc tế công nhận hôn nhân gia đình đồng giới trên Lever vương quốc. [ 49 ]

Các tổ chức cảnh sát chủ yếu của Bồ Đào Nha là Guarda Nacional Republicana – GNR (Vệ binh Cộng hoà Quốc gia), là một lực lượng hiến binh; Polícia de Segurança Pública – PSP (Cảnh sát an ninh công cộng) là lực lượng cảnh sát dân sự hoạt động tại các khu vực đô thị; và Polícia Judiciária – PJ (cảnh sát tư pháp) là lực lượng cảnh sát điều tra tội phạm chuyên biệt cao độ, do Bộ Công cộng giám sát.

Bồ Đào Nha được phân chia thành 308 khu tự quản (tiếng Bồ Đào Nha: municípios hay concelhos), sau một cải cách vào năm 2013 chúng được chia tiếp thành 3.092 giáo xứ dân sự (tiếng Bồ Đào Nha: freguesia). Đại lục Bồ Đào Nha được phân thành 18 tỉnh, còn các quần đảo Açores và Madeira là các vùng tự trị. 18 tỉnh tại đại lục Bồ Đào Nha là: Aveiro, Beja, Braga, Bragança, Castelo Branco, Coimbra, Évora, Faro, Guarda, Leiria, Lisboa, Portalegre, Porto, Santarém, Setúbal, Viana do Castelo, Vila Real và Viseu – tên của các tỉnh được đặt theo thủ phủ.

Trong mạng lưới hệ thống NUTS Liên minh châu Âu, Bồ Đào Nha được phân thành bảy khu vực : Açores, Alentejo, Algarve, Centro, Lisboa, Madeira và Norte, và ngoại trừ Açores cùng Madeira, những khu vực NUTS được phân thành 28 phân vùng .

Vùng tự trị

Vùng tự trị

Diện tích

Dân số

Açores

2.333 km²

246.772

Madeira

801 km²

267.785

Bồ Đào Nha là một thành viên của Liên Hợp Quốc từ năm 1955, và là một thành viên sáng lập của NATO (1949), OECD (1961) và EFTA (1960); đến năm 1986 Bồ Đào Nha gia nhập Cộng đồng Kinh tế châu Âu, thể chế này trở thành Liên minh châu Âu vào năm 1993. Đến năm 1996, Bồ Đào Nha đồng sáng lập Cộng đồng các quốc gia nói tiếng Bồ Đào Nha (CPLP), nhằm tìm cách thúc đẩy liên kết kinh tế và văn hoá mật thiết hơn giữa các quốc gia nói tiếng Bồ Đào Nha trên thế giới. Cựu Thủ tướng Bồ Đào Nha António Guterres đảm nhiệm chức vụ Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc từ năm 2017.

Bồ Đào Nha còn là một thành viên vừa đủ của Liên minh Latinh ( 1983 ) và Tổ chức những vương quốc Iberia-châu Mỹ ( 1949 ). Quốc gia này có một quan hệ liên minh hữu nghị và hiệp định quốc tịch kép với cựu thuộc địa của nước này là Brasil. Bồ Đào Nha và Anh có hiệp ước quân sự chiến lược có hiệu lực hiện hành lâu năm nhất quốc tế, theo hiệp ước Windsor ký vào năm 1373. Bồ Đào Nha có hai tranh chấp chủ quyền lãnh thổ với Tây Ban Nha : Olivenza được nhượng cho Tây Ban Nha vào năm 1801, tuy nhiên Bồ Đào Nha tái yêu sách vào năm 1815. Tuy nhiên khu vực nằm dưới quyền trấn áp liên tục của Tây Ban Nha từ thế kỷ XIX. [ 51 ] Quần đảo Selvagens thuộc quyền quản lý của Bồ Đào Nha, và yếu tố chính là vùng độc quyền kinh tế tài chính của Bồ Đào Nha quanh quần đảo này. [ 52 ]
Tàu khu trục MEKO 200 của Hải quân Bồ Đào NhaLực lượng vũ trang Bồ Đào Nha gồm có Hải quân, Lục quân và Không quân. Chúng hầu hết có vai trò tự vệ, với sự mệnh là bảo vệ toàn vẹn chủ quyền lãnh thổ của vương quốc và phân phối trợ giúp nhân đạo và bảo mật an ninh tại quê nhà và hải ngoại. Tính đến năm 2008, ba nhánh này có 39.200 quân nhân tại ngũ, trong đó có 7.500 người thuộc phái đẹp. Chi tiêu quân sự chiến lược của Bồ Đào Nha vào năm 2009 đạt 5,2 tỉ USD, chiếm 2,1 % GDP. Nghĩa vụ quân sự chiến lược bị bãi bỏ vào năm 2004. và tuổi tối thiểu để nhập ngũ tự nguyện là 18 .Lục quân gồm có ba lữ đoàn và những đơn vị chức năng nhỏ khác, một lữ đoàn bộ binh ( được trang bị thiết vận xa Pandur II ), một lữ đoàn cơ giới ( được trang bị xe tăng Leopard 2 A6 và thiết vận xa M113 ) và một lữ đoàn phản ứng nhanh ( gồm lính dù, đặc công, biệt kích ). Hải quân Bồ Đào Nha là lực lượng thủy quân lâu năm nhất còn sống sót trên quốc tế, và gồm có cả lực lượng thuỷ quân lục chiến, có những tàu khu trục nhỏ, tàu hộ tống nhỏ, tàu ngầm, tàu tuần tra và hỗ trợ. Không quân Bồ Đào Nha có những máy bay F-16 Fighting Falcon và Dassault / Dornier Alpha Jet. Ngoài ra còn có Vệ binh Cộng hoà Quốc gia, một lực lượng bảo mật an ninh trong khuôn khổ pháp lý và tổ chức triển khai quân sự chiến lược ( hiến binh ). Lực lượng này thuộc khoanh vùng phạm vi thẩm quyền của cả Bộ Quốc phòng và Bộ Nội vụ, và từng tham gia những thiên chức quốc tế tại Iraq và Đông Timor .Hoa Kỳ duy trì một địa thế căn cứ quân sự chiến lược tại Căn cứ không quân Lajes trên hòn đảo Terceira thuộc Açores. Bộ chỉ huy lực lượng chung Đồng Minh Lisboa ( JFC Lisbon ) – một trong ba phân vùng chính của Bộ tư lệnh tối cao NATO – đặt tại Oeiras, gần Lisboa .Trong thế kỷ XX, Bồ Đào Nha tham gia hai cuộc xung đột lớn là Chiến tranh quốc tế thứ nhất và Chiến tranh thực dân Bồ Đào Nha ( 1961 – 1974 ). Sau khi Đế quốc Bồ Đào Nha kết thúc vào năm 1975, lực lượng vũ trang Bồ Đào Nha tham gia những thiên chức duy trì hoà bình tại Đông Timor, Bosnia, Kosovo, Afghanistan, Somalia, Iraq ( Nasiriyah ) và Liban. Bồ Đào Nha cũng triển khai một số ít hoạt động giải trí quân sự chiến lược đơn phương độc lập ở bên ngoài, như trong việc can thiệp tại Angola vào năm 1992 và tại Guinea-Bissau vào năm 1998 với tiềm năng chính là bảo vệ và di tán những công dân Bồ Đào Nha và ngoại bang trước đe doạ từ xung đột nội bộ tại địa phương .
Parque das Nações tại Lisboa

Bồ Đào Nha là quốc gia phát triển và có thu nhập cao, GDP bình quân đầu người vào năm 2014 đạt 78% mức trung bình của Liên minh châu Âu – tăng so với 76% vào năm 2012.[53]. Đến cuối năm 2016, GDP PPP bình quân của Bồ Đào Nha là hơn 30 nghìn USD. Tiền tệ của Bồ Đào Nha là euro (€), nó thay thế escudo Bồ Đào Nha, và đây là một trong các quốc gia thành viên ban đầu của khu vực đồng euro. Ngân hàng trung ương của Bồ Đào Nha là Banco de Portugal, một bộ phận tích hợp của Hệ thống Ngân hàng Trung ương châu Âu. Hầu hết các ngành công nghiệp, thể chế kinh doanh và tài chính tập trung tại các vùng đô thị Lisboa và Porto, còn các tỉnh Setúbal, Aveiro, Braga, Coimbra và Leiria cũng là các trung tâm kinh tế lớn. Đại đa số mậu dịch quốc tế của Bồ Đào Nha là với Liên minh châu Âu, các đối tác mậu dịch quan trọng khác là Bắc Mỹ, các quốc gia nói tiếng Bồ Đào Nha tại châu Phi, Bắc Phi và Mercosul.

Sau Cách mạng hoa cẩm chương năm 1974, Bồ Đào Nha kết thúc một trong những chu kỳ luân hồi tăng trưởng kinh tế tài chính đáng quan tâm nhất của mình ( khởi đầu trong thập niên 1960 ), [ 54 ]. Sau rối loạn từ khởi nghĩa và quá trình PREC, Bồ Đào Nha nỗ lực thích ứng với kinh tế tài chính toàn thế giới văn minh đang biến hóa, quy trình này vẫn đang liên tục. Kể từ thập niên 1990, quy mô tăng trưởng kinh tế tài chính dựa trên tiêu thụ của công chúng đổi khác chậm thành một mạng lưới hệ thống tập trung chuyên sâu vào xuất khẩu, góp vốn đầu tư tư nhân và tăng trưởng nghành công nghệ cao. Do đó, những dịch vụ kinh doanh thương mại đã vượt qua những ngành công nghiệp truyền thống lịch sử hơn như dệt, quần áo, giầy dép, nút bần ( Bồ Đào Nha là nhà phân phối nút bần số 1 quốc tế ), [ 55 ] những mẫu sản phẩm từ gỗ, và đồ uống. [ 56 ]Trong thập niên thứ nhì của thế kỷ XXI, kinh tế tài chính Bồ Đào Nha phải trải qua cuộc suy thoái và khủng hoảng nghiêm trọng nhất kể từ thập niên 1970, khiến vương quốc này phải nhận cứu trợ Ủy ban châu Âu, Ngân hàng Trung ương châu Âu và Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Khoản cứu trợ được thoả thuận vào năm 2011, nhu yếu Bồ Đào Nha vận dụng một loạt những giải pháp khắc khổ để đối lấy tương hỗ kinh tế tài chính 78 tỷ euro. Trong tháng 5 năm năm trước, Bồ Đào Nha ra khỏi cứu trợ tuy nhiên tái khẳng định chắc chắn cam kết duy trì động lực cải cách. Trong thời gian ra khỏi gói cứu trợ, kinh tế tài chính giảm đến 0,7 % vào quý đầu của năm năm trước, tuy nhiên tỷ suất Thất nghiệp giảm xuống 15,3 %. [ 57 ]Các công ty quốc doanh lớn của Bồ Đào Nha gồm có Águas de Portugal ( nước ), Caixa Geral de Depósitos ( ngân hàng nhà nước ), Comboios de Portugal ( đường tàu ), Companhia das Lezírias ( nông nghiệp ) và RTP ( truyền thông online ). Một số thực thể quốc doanh cũ được Parpública quản trị, đây là công ty CP do nhà nước điều hành quản lý và là cổ đông của 1 số ít công ty công cộng và tư nhân. Trong số những công ty quốc doanh mới được tư hữu hoá, có CTT ( bưu chính ), TAP Portugal ( hàng không ) và ANA ( cảng hàng không quốc tế ). Các công ty niêm yết trên sàn sàn chứng khoán Euronext Lisboa, như EDP, Galp, Jerónimo Martins, Mota-Engil, Novabase, Semapa, Portucel Soporcel, Portugal Telecom và Sonae, nằm trong số những công ty lớn nhất của Bồ Đào Nha về số lượng việc làm, thu nhập thuần hoặc thị trường quốc tế. Euronext Lisboa là sàn thanh toán giao dịch sàn chứng khoán chính của Bồ Đào Nha và từng là bộ phận của NYSE Euronext .
Alentejo được mệnh danh là “rổ bánh mì của Bồ Đào Nha”, đây là khu vực đứng đầu về sản xuất lúa mì và nút bần trong nước.Nông nghiệp Bồ Đào Nha dựa trên những đơn vị chức năng phân tán quy mô nhỏ đến vừa thuộc sở hữu hộ mái ấm gia đình. Tuy nhiên, cũng có kinh doanh thương mại nông nghiệp xu thế xuất khẩu thâm canh quy mô lớn của những công ty. Bồ Đào Nha sản xuất phong phú những loại sản phẩm trồng trọt và chăn nuôi, gồm cà chua, cam chanh, rau xanh, gạo, ngô, lúa mì, lúa mạch, ô liu, hạt có dầu, quả kiên, anh đào, việt quất đen, nho tươi, nấm, những loại sản phẩm bơ sữa, gia cầm và thịt bò. Lâm nghiệp có vai trò kinh tế tài chính quan trọng trong những hội đồng nông thôn và những ngành công nghiệp như sản xuất giấy và nội thất bên trong. Bồ Đào Nha có truyền thống lịch sử là cường quốc biển, có truyền thống lịch sử mạnh về ngư nghiệp và nằm trong số những vương quốc tiêu thụ cá trung bình cao nhất. [ 58 ] Các mẫu sản phẩm ngư nghiệp chế biến của Bồ Đào Nha được xuất khẩu trải qua 1 số ít công ty, trong đó Ramirez là đơn vị sản xuất cá đóng hộp lâu năm nhất còn hoạt động giải trí trên quốc tế .Bồ Đào Nha có ngành khai khoáng quan trọng và đứng số 1 châu Âu về sản xuất đồng, cũng như điển hình nổi bật về thiếc, wolfram, và urani. Tuy nhiên, Bồ Đào Nha thiếu tiềm lực thực thi khai thác hydrocarbon và nhôm, cản trở sự tăng trưởng của nghành nghề dịch vụ khai mỏ và luyện kim của vương quốc. Bồ Đào Nha có trữ lượng lớn về sắt và than đá, đa phần tại miền bắc, tuy nhiên từ sau cách mạng năm 1974 và toàn cầu hoá kinh tế tài chính thì do nguyên nhân tính cạnh tranh đối đầu thấp nên họ buộc phải giảm hoạt động giải trí khai thác những tài nguyên này .Công nghiệp Bồ Đào Nha có tính phong phú, như xe hơi ( Volkswagen Autoeuropa và Peugeot Citroen ), hàng không thiên hà ( Embraer và OGMA ), điện tử, dệt, thực phẩm, hoá chất, xi mămg, và bột giấy. Nhà máy lắp ráp xe hơi AutoEuropa của Tập đoàn Volkswagen tại Palmela nằm trong số những dự án Bất Động Sản góp vốn đầu tư trực tiếp quốc tế lớn nhất tại Bồ Đào Nha. Các ngành công nghiệp tân tiến dựa trên kỹ thuật như hàng không thiên hà, công nghệ sinh học và công nghệ thông tin, đã được tăng trưởng tại 1 số ít khu vực khắp Bồ Đào Nha. Alverca, Covilhã, [ 59 ] Évora, [ 60 ] và Ponte de Sor là những TT chính của ngành hàng không ngoài hành tinh Bồ Đào Nha. Sau khi bước sang thế kỷ XXI, nhiều ngành công nghiệp công nghệ sinh học và thông tin quy mô lớn được hình thành, tập trung chuyên sâu tại những vùng đô thị Lisboa, Porto, Braga, Coimbra và Aveiro .
Bãi biển Tamariz tại Estoril, gần LisboaCác nghành ngân hàng nhà nước bảo hiểm có thành tựu tốt cho đến khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính cuối thập niên 2000, điều này phản ánh một phần vận tốc ngày càng tăng nhanh gọn của thị trường Bồ Đào Nha .

Du lịch và lữ hành duy trì vị thế cực kỳ quan trọng tại Bồ Đào Nha. Quốc gia này cần phải tập trung vào sức hút phù hợp của mình, như du lịch y tế, tự nhiên và nông thôn trong cuộc cạnh tranh với các đối thủ.[61] Bồ Đào Nha nằm trong danh sách 20 quốc gia có nhiều du khách nhất thế giới theo số liệu năm 2013, đón tiếp trung bình 13 triệu du khách ngoại quốc mỗi năm.[62] Vào năm 2014, Bồ Đào Nha được USA Today bầu chọn là quốc gia châu Âu tốt nhất.[63]

Các trọng điểm du lịch của Bồ Đào Nha là Lisboa, Algarve, Madeira, Porto và thành phố Coimbra. Lisboa là thành phố đứng thứ 16 về lôi cuốn hành khách tại châu Âu năm 2013 [ 64 ] ( có bảy triệu hành khách nghỉ trong những khách sạn tại thành phố vào năm 2006 ). [ 65 ] Có 4 – 5 triệu khách hành hương đến Fátima mỗi năm, là nơi Đức Mẹ Maria được cho là hiện ra trước mặt ba mục đồng vào năm 1917. Thánh địa Fátima là một trong những điện thờ Công giáo La Mã lớn nhất trên quốc tế. nhà nước Bồ Đào Nha liên tục thực thi và tăng trưởng những điểm du lịch mới, như thung lũng Douro, hòn đảo Porto Santo và Alentejo .Theo số liệu năm năm nay, hầu hết hành khách nghỉ trong những khách sạn tại Lisboa ( 6,3 triệu ), Porto và miền bắc ( 4,4 triệu ), Algarve ( 4,2 triệu ), miền trung ( 3,2 triệu ), Madeira ( 1,5 triệu ), Alentejo ( 1,2 triệu ), và Açores ( 0,5 triệu ). Algarve và Lisboa đứng vị trí số 1 về số khách nghỉ qua đêm. [ 66 ] [ 67 ] Xét riêng hành khách ngoại bang, độ thông dụng lần lượt là Lisboa ( 4,41 triệu ), Algarve ( 3,01 triệu ), miền bắc ( 2,08 triệu ), miền trung ( 1,23 triệu ), Madeira ( 1,19 ), Alentejo ( 0,37 ), và Açores. Và so với hành khách trong nước, độ thông dụng lần lượt là miền bắc ( 2,28 triệu ), miền trung ( 1,99 ), Lisboa ( 1,87 triệu ), Algarve ( 1,18 ), Alentejo ( 0,80 ), Madeira ( 0,29 ) và Açores ( 0,27 ). [ 67 ] Năm năm ngoái, có 11,36 triệu hành khách quốc tế đến Bồ Đào Nha, so với 8,1 triệu vào năm 2011, hầu hết hành khách đến từ châu Âu, đặc biệt quan trọng là Anh, Pháp, Tây Ban Nha và Đức [ 68 ]
Đến đầu thập niên 1970, tăng trưởng kinh tế tài chính nhanh gọn của Bồ Đào Nha kéo theo ngày càng tăng chủ nghĩa tiêu thụ, và việc mua xe hơi mới khiến chính quyền sở tại ưu tiên trong cải tổ giao thông vận tải. Đến thập niên 1990, sau khi gia nhập Cộng đồng Kinh tế châu Âu, Bồ Đào Nha thiết kế xây dựng nhiều xa lộ mới. Ngày nay, Bồ Đào Nha có mạng lưới hệ thống đường đi bộ dài hơn 68,7 nghìn km, khoảng chừng ba nghìn km thuộc mạng lưới hệ thống 44 xa lộ. Xa lộ tiên phong được khánh thành vào năm 1944, link Lisboa đến Sân vận động Quốc gia, đó là một dự án Bất Động Sản phát minh sáng tạo khiến Bồ Đào Nha trở thành một trong những vương quốc tiên phong có xa lộ ( tuyến đường hiện trở thành đường cao tốc Lisbon-Cascais, hay A5 ) .Mặc dù có một vài tuyến khác được hình thành trong thập niên 1960 và 1970, tuy nhiên chỉ sau khi khởi đầu thập niên 1980 thì việc kiến thiết xây dựng xa lộ quy mô lớn mới được thực thi. Năm 1972, nhà khai thác đường cao tốc nhượng quyền Brisa được xây dựng để quản trị nhiều xa lộ khu vực. Trên nhiều tuyến đường cao tốc, xe cộ cần phải trả phí, trải qua mạng lưới hệ thống thu phí điện tử Via Verde. Cầu Vasco da Gama là cầu dài nhất tại châu Âu. [ 69 ] [ 70 ]Đại lục Bồ Đào Nha có bốn trường bay quốc tế, nằm gần những thành thị đa phần là Lisboa, Porto, Faro và Beja. Vị trí địa lý của Lisboa khiến thành phố trở thành một điểm dừng của nhiều hãng hàng không ngoại bang. Hãng hàng không vương quốc hầu hết là TAP Portugal, tuy nhiên có nhiều hãng hàng không trong nước khác phân phối dịch vụ trong và ngoài nước. nhà nước quyết định hành động kiến thiết xây dựng một trường bay mới bên ngoài Lisboa, tại Alcochete, nhằm mục đích thay thế sửa chữa trường bay Lisbon Portela, tuy nhiên dự án Bất Động Sản này bị ngừng do những giải pháp khắc khổ. Hiện những trường bay quan trọng nhất nằm tại Lisboa, Porto, Faro, Funchal ( Madeira ), và Ponta Delgada ( Açores ), thuộc quyền quản trị của cơ quan vương quốc ANA Aeroportos de Portugal .

Bồ Đào Nha có hệ thống đường sắt trải dài toàn quốc và sang Tây Ban Nha, thuộc quyền quản lý của Comboios de Portugal. Giao thông đường sắt chở khách và chở hàng sử dụng 2.791 km đường ray hiện đang phục vụ, trong số đó 1.430 km được điện khí hoá và khoảng 900 km cho phép tốc độ chạy tàu lớn hơn 120 km/h. Mạng lưới hạ tầng đường sắt thuộc quyền vận hành của REFER, trong khi giao thông chở hàng và chở khách là trách nhiệm của Comboios de Portugal (CP), đều là các công ty công cộng. Các hải cảng chính của Bồ Đào Nha nằm tại Sines, Lisbon, Leixões, Setúbal, Aveiro, Figueira da Foz và Faro. Hai vùng đô thị lớn nhất Bồ Đào Nha có hệ thống tàu điện ngầm: Lisbon Metro và Metro Sul do Tejo tại vùng đô thị Lisboa và Porto Metro tại vùng đô thị Porto, đều có chiều dài tuyến trên 35 km. Dịch vụ xe điện Lisboa do Companhia de Carris de Ferro de Lisboa (Carris) vận hành từ hơn một thế kỷ. Tại Porto, một mạng lưới xe điện bắt đầu được xây dựng từ năm 1895, song chỉ còn lại một tuyến phục vụ du lịch bên bờ sông Douro. Các thành thị lớn đều có dịch vụ giao thông đô thị địa phương của mình, cũng như dịch vụ taxi.

Nhà máy quang năng Serpa hoạt động giải trí từ năm 2006Bồ Đào Nha có tài nguyên đáng kể về nguồn năng lượng gió và sông, hai nguồn tái tạo có hiệu suất cao kinh tế tài chính cao nhất. Kể từ khi bước sang thế kỷ XXI, diễn ra xu thế hướng đến tăng trưởng một ngành tài nguyên tái tạo và giảm tiêu thụ và sử dụng những tài nguyên nguyên vật liệu hoá thạch. Vào năm 2006, nhà máy sản xuất quang năng lớn nhất quốc tế đương thời là xí nghiệp sản xuất quang năng Moura khởi đầu hoạt động giải trí gần Moura thuộc miền nam, trong khi trang trại nguồn năng lượng sóng biển thương mại tiên phong trên quốc tế là trang trại sóng Aguçadoura được khánh thành tại vùng Norte vào năm 2008. Đến cuối năm 2006, 66 % sản lượng điện năng vương quốc đến từ những xí nghiệp sản xuất điện sử dụng than đá và chất đốt, 29 % đến từ những đập thuỷ điện, và 6 % đến từ nguồn năng lượng gió. [ 71 ]Năm 2008, những nguồn nguồn năng lượng tái tạo phân phối 43 % lượng tiêu thụ điện năng toàn nước, ngay cả khi sản lượng thuỷ điện suy giảm do hạn hán. [ 72 ] Đến tháng 6 năm 2010, xuất khẩu điện năng vượt so với nhập khẩu. Giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2010, 70 % sản lượng điện năng vương quốc đến từ những nguồn tái tạo. [ 73 ]Công ty truyền tải điện vương quốc Bồ Đào Nha là Redes Energéticas Nacionais ( REN ), sử dụng quy mô phức tạp để dự báo thời tiết, đặc biệt quan trọng là kiểu gió, và những chương trình máy tính để thống kê giám sát nguồn năng lượng từ những xí nghiệp sản xuất nguồn năng lượng tái tạo khác nhau. Trước khi tăng trưởng nguồn năng lượng mặt trời và gió, Bồ Đào Nha sản xuất điện từ những xí nghiệp sản xuất thuỷ điện trên những sông trong nhiều thập niên. Các chương trình mới phối hợp nguồn năng lượng gió và nước : Các tua bin gió bơm nước lên phía trên vào đêm hôm, tức thời gian có gió mạnh nhất ; sau đó nước chảy xuống vào ban ngày, tạo ra điện năng khi có nhu yếu sử dụng cao hơn. Hệ thống phân phối của Bồ Đào Nha nay là một đường hai chiều, thay vì chỉ phân phối điện năng, nó còn thu điện năng từ những máy phát nhỏ như những tấm pin nguồn năng lượng mặt trời trên mái nhà. nhà nước khuyến khích phân phối như vậy bằng cách áp mức giá cao cho những người bán điện năng từ quang năng sản xuất trên mái nhà .
Nữ giới trong phục trang truyền thống lịch sử tại Minho

Viện Thống kê Quốc gia Bồ Đào Nha (INE) ước tính dân số vào năm 2011 là 10.562.178 (trong đó 52% là nữ giới, 48% là nam giới). Theo một ước tính vào năm 2017, dân số là 10.294.289.[74] Dân cư Bồ Đào Nha tương đối thuần nhất trong hầu hết lịch sử quốc gia, với một tôn giáo duy nhất (Công giáo La Mã) và một ngôn ngữ duy nhất góp phần vào sự thống nhất dân tộc và quốc gia này, sau khi trục xuất người Moor và người Do Thái.[75] Một số lượng nhỏ các cộng đồng thiểu số kể trên được ở lại Bồ Đào Nha với điều kiện họ phải cải sang Công giáo, và sau đó họ được gọi là Mouriscos và Cristãos Novos. Sau năm 1772, phân biệt giữa những người Cơ Đốc cũ và mới bị bãi bỏ theo sắc lệnh.

Người Bồ Đào Nha địa phương là một dân tộc bản địa Iberia, có tổ tiên rất tương đương với những dân tộc bản địa Tây và Nam Âu cũng như Địa Trung Hải, đặc biệt quan trọng là người Tây Ban Nha, tiếp theo là 1 số ít khu vực tại Pháp và Ý, san sẻ về nguồn gốc, lịch sử vẻ vang và văn hoá. Ảnh hưởng nhân khẩu học quan trọng nhất so với người Bồ Đào Nha văn minh có vẻ như như thể những người cổ nhất tại địa phương ; lý giải hiện hành về tài liệu nhiễm sắc thể Y và DNA ti thể cho thấy người Bồ Đào Nha có nguồn gốc từ những dân tộc bản địa đồ đá cũ mở màn đến lục địa châu Âu vào khoảng chừng 45.000 năm trước. Tất cả những cuộc di cư sau đó đều để lại tác động ảnh hưởng về di truyền và văn hoá, tuy nhiên nguồn gốc đa phần của người Bồ Đào Nha vẫn là từ những dân cư đến vào thời đồ đá cũ. Các điều tra và nghiên cứu di truyền bộc lộ dân cư Bồ Đào Nha không có độc lạ đáng kể với những dân cư châu Âu khác. [ 76 ]Tổng tỷ suất sinh ( TFR ) vào năm năm ngoái ước tính là 1,52 trẻ mỗi phụ nữ, dưới mức thay thế sửa chữa là 2,1. [ 77 ] Năm năm nay, 52,8 % số ca sinh là của những phụ nữ chưa kết hôn. [ 78 ] Giống như hầu hết những vương quốc phương Tây, Bồ Đào Nha phải đương đầu với mức sinh thấp, vương quốc này có mức sinh dưới ngưỡng thay thế sửa chữa kể từ thập niên 1980. [ 79 ]Cấu trúc xã hội Bồ Đào Nha có đặc thù là bất bình đẳng ngày càng tăng, vào năm năm ngoái họ đứng hạng thấp thứ ba về chỉ số công minh xã hội của Liên minh châu Âu. [ 80 ]Bồ Đào Nha có lịch sử dân tộc thực dân lâu bền hơn, tạo thành một nền tảng cho truyền thống vương quốc, cũng như từ vị trí địa lý tại góc tây nam của châu Âu, nhìn ra Đại Tây Dương. Đây là một trong những thế lực thực dân châu Âu ở đầu cuối từ bỏ những chủ quyền lãnh thổ hải ngoại. Do đó, Bồ Đào Nha gây ảnh hưởng tác động cũng như chịu ảnh hưởng tác động văn hoá từ những cựu thuộc địa, hiệu quả là nhập cư từ những chủ quyền lãnh thổ cũ vì nguyên do kinh tế tài chính và cá thể. Bồ Đào Nha trong một thời hạn dài là vương quốc xuất cư ( nhiều người Brasil có nguồn gốc Bồ Đào Nha ), [ 81 ] tuy nhiên hiện trở thành vương quốc có nhập cư thuần, [ 82 ]. Ước tính có đến 800 nghìn người Bồ Đào Nha trở lại Bồ Đào Nha khi những thuộc địa của vương quốc này tại châu Phi được độc lập vào năm 1975. [ 81 ]Năm 2007, Bồ Đào Nha có khoảng chừng 332.137 người nhập cư hợp pháp. [ 83 ] Đến năm năm ngoái, Bồ Đào Nha có khoảng chừng 383.759 người nhập cư hợp pháp, chiếm 3,7 % dân số. [ 84 ] Kể từ thập niên 1990, cùng với bùng nổ trong thiết kế xây dựng, Open một vài làn sóng nhập cư mới của người Ukraina, Brasil, những cựu thuộc địa của Bồ Đào Nha tại châu Phi và từ những vương quốc châu Phi khác. Người Romania, Moldova, Kosovo và Trung Quốc cũng di cư đến Bồ Đào Nha. Dân số Di-gan tại Bồ Đào Nha ước tính là khoảng chừng 40.000. [ 85 ] Ngoài ra, một số ít công dân Liên minh châu Âu, đa phần là từ Anh và những vương quốc phía bắc khác đã trở thành dân cư thường trú tại Bồ Đào Nha ( hội đồng người Anh hầu hết là những người nghỉ hưu lựa chọn sống tại Algarve và Madeira ). [ 86 ]

Vùng đô thị[88]

Bản đồ tỷ lệ dân số tại Bồ Đào Nha .
 

Hạng

Tên thành phố

Vùng
đô thị

Dân số

Phân vùng

Dân số

Dân số FUA

1
Lisbon
Lisboa
2.821.699
Grande Lisboa
2.042.326
2.818.000

2
Porto
Porto
1.758.531
Grande Porto
1,401,805
1,295,000

3
Braga
Minho
814.083
Cávado
410.149
249.000

4
Aveiro
Aveiro
461.819
Baixo Vouga
390.840
141.084

5
Faro
Algarve
451.005
Algarve
451.005
118.000

6
Coimbra
Coimbra
422.708
Baixo Mondego
332.306
274.000

7
Viseu
Viseu
338.229
Dão-Lafões
277.216
98.778

Tôn giáo tại Bồ Đào Nha (2011)[89]
Công giáo La Mã

81.0%

Cơ Đốc giáo khác

3.3%

Khác

0.6%

Không tôn giáo

6.8%

Không công khai

8.3%

Thánh địa Đức Mẹ Fátima là một trong những điểm hành hương Công giáo La Mã được du lịch thăm quan nhiều nhất trên quốc tế .Theo tìm hiểu nhân khẩu năm 2011, 81,0 % dân số Bồ Đào Nha là Fan Hâm mộ Công giáo La Mã. [ 90 ] Quốc gia này còn có những hội đồng nhỏ là Fan Hâm mộ Tin Lành, Thánh hữu Ngày sau, Hồi giáo, Ấn Độ giáo, Sikh giáo, Chính thống giáo Đông phương, Nhân chứng Jehovah, Baha’i, Phật giáo, Do Thái giáo và thuyết thông linh. Nhiều người cũng chịu tác động ảnh hưởng từ tôn giáo truyền thống cuội nguồn châu Phi và Trung Quốc, đặc biệt quan trọng là trong những nghành tương quan đến Đông y Nước Trung Hoa và thầy cúng chữa bệnh châu Phi. Khoảng 6,8 % dân số nhận mình không theo tôn giáo nào, và 8,3 % không vấn đáp. [ 91 ]Năm 2012, một điều tra và nghiên cứu do Đại học Công giáo thực thi cho thấy 79,5 % người Bồ Đào Nha tự nhìn nhận là Fan Hâm mộ Công giáo, và 18 % dự lễ thánh liên tục. Các số liệu này giảm so với 86,9 % Fan Hâm mộ Công giáo vào năm 2001, trong quá trình này số người cho biết họ không theo tôn giáo nào tăng từ 8,2 % lên 14,2 %. [ 92 ]Nhiều ngày nghỉ, tiệc tùng và truyền thống cuội nguồn của Bồ Đào Nha có nguồn gốc hoặc ý nghĩa Cơ Đốc giáo. Mặc dù quan hệ giữa nhà nước Bồ Đào Nha và Giáo hội Công giáo La Mã nhìn chung là hoà thuận và không thay đổi kể từ những năm đầu lập quốc, tuy nhiên sức mạnh phù hợp giữa họ thì có xê dịch. Trong những thế kỷ XIII và XIV, giáo hội là thế lực phong phú và quyền lực tối cao nhất do vai trò của họ trong cuộc tái chinh phục từ người Hồi giáo, như nhau mật thiết với chủ nghĩa vương quốc Bồ Đào Nha thời đầu và là nền tảng của mạng lưới hệ thống giáo dục Bồ Đào Nha, gồm có ĐH tiên phong của vương quốc. Khi Bồ Đào Nha tăng trưởng đế quốc hải ngoại, những đoàn truyền giáo là một phần quan trọng của quy trình thực dân hoá, họ có vai trò quan trọng trong giáo dục và truyền bá Phúc âm so với dân cư thuộc địa. Các trào lưu tự do và cộng hoà tăng trưởng vào thế kỷ XIX-XX biến hóa vai trò và tầm quan trọng của tôn giáo có tổ chức triển khai .Bồ Đào Nha là nhà nước thế tục, nhà thời thánh và nhà nước chính thức tách biệt vào thời Đệ Nhất Cộng hoà Bồ Đào Nha, việc này được lập lại trong hiến pháp năm 1976. Ngoài hiến pháp, hai văn kiện quan trọng nhất tương quan đến tự do tôn giáo tại Bồ Đào Nha là Concordata 1940 ( sửa đổi vào năm 1971 ) giữa Bồ Đào Nha và Toà Thánh và Đạo luật Tự do tôn giáo 2001 .
Tiếng Bồ Đào Nha là ngôn từ được nói nhiều thứ sáu trên quốc tế, với khoảng chừng 260 triệu người .Tiếng Bồ Đào Nha là ngôn từ chính thức của Bồ Đào Nha, đây là một ngôn từ thuộc hệ Roman, có nguồn gốc từ khu vực nay là Galicia và miền bắc Bồ Đào Nha. Tiếng Galicia-Bồ Đào Nha là ngôn từ chung của người Galicia và Bồ Đào Nha cho đến khi Bồ Đào Nha lập quốc. Đặc biệt là tại miền bắc của Bồ Đào Nha, vẫn còn nhiều điểm tương đương giữa văn hoá Galicia và văn hoá Bồ Đào Nha. Galicia là một quan sát viên tham vấn của Cộng đồng những vương quốc nói tiếng Bồ Đào Nha. Theo Ethnologue, tiếng Bồ Đào Nha và tiếng Tây Ban Nha có tương đương về từ vựng đến 89 %, những người bản ngữ có giáo dục của hai bên hoàn toàn có thể tiếp xúc với nhau .Tiếng Bồ Đào Nha bắt nguồn từ tiếng La tinh dạng nói của những dân tộc bản địa tiền La Mã bị La Mã hoá trên bán đảo Iberia vào khoảng chừng 2000 năm trước, đặc biệt quan trọng là người Celt, Tartessia, Lusitania và Iberia. Trong những thế kỷ XV và XVI, ngôn từ này được truyền bá trên toàn thế giới khi Bồ Đào Nha lập nên một đế quốc thực dân và thương mại từ năm 1415. [ 93 ] Tiếng Bồ Đào Nha có người bản ngữ trên năm lục địa, Brasil là vương quốc có nhiều người bản ngữ tiếng Bồ Đào Nha nhất ( 209,5 triệu người nói vào năm năm nay )., [ 94 ] [ 95 ]Tính đến năm 2013, ngoài Bồ Đào Nha thì tiếng Bồ Đào Nha còn là ngôn từ chính thức tại Brasil, Angola, Mozambique, Cabo Verde, São Tomé và Príncipe, Guiné-Bissau, Guinea Xích Đạo và Đông Timor. Các vương quốc này cùng với Ma Cao hình thành khối nói tiếng Bồ Đào Nha Lusofonia, thuật ngữ này có nguồn gốc từ tỉnh cũ ” Lusitania ” của La Mã. [ 96 ]Tiếng Miranda cũng được công nhận là một ngôn từ khu vực đồng chính thức tại một số ít khu tự quản tại hướng đông bắc Bồ Đào Nha. Một ước tính cho rằng có từ 6.000 đến 7.000 người nói tiếng Miranda tại Bồ Đào Nha. [ 97 ] Theo chỉ số thành thạo tiếng Anh quốc tế, Bồ Đào Nha ở mức thành thạo cao, cao hơn so với những vương quốc láng giếng như Ý, Pháp và Tây Ban Nha. [ 98 ]
Đại học Coimbra được thành lập vào năm 1290, là đại học lâu đời nhất của Bồ Đào NhaHệ thống giáo dục của Bồ Đào Nha được phân thành trước tuổi đi học ( dưới 6 tuổi ), giáo dục cơ bản ( 9 năm, ba quá trình, bắt buộc ), giáo dục trung học ( 3 năm, bắt buộc từ năm 2010 ), và giáo dục bậc cao ( gồm giáo dục ĐH và bách nghệ ). Các trường ĐH thường được tổ chức triển khai thành những khoa. Các học viện chuyên nghành và trường cũng là tên gọi thông dụng cho những phân hiệu tự quản của những thể chế giáo dục bậc cao tại Bồ Đào Nha. Tỉ lệ biết chữ của người thành niên Bồ Đào Nha là 99 %, tỷ suất nhập học tiểu học là 100 % .Theo Chương trình nhìn nhận học viên quốc tế ( PISA ) năm ngoái, học viên Bồ Đào Nha 15 tuổi xét theo trung bình có điểm cao hơn đáng kể so với trung bình OECD về đọc hiểu, toán học và khoa học, tương tự với mức của những học viên Na Uy, Ba Lan. Kết quả PISA của học viên Bồ Đào Nha liên tục được cải tổ, vượt qua một số ít vương quốc phương Tây tăng trưởng cao khác như Hoa Kỳ, Áo, Pháp và Thuỵ Điển. [ 99 ] [ 100 ]Khoảng 40 % công dân trong độ tuổi ĐH ( 20 tuổi ) theo học tại một trong những cơ sở giáo dục bậc cao vào năm 2010 [ 101 ] [ 102 ] ( so với 50 % tại Hoa Kỳ và trung bình 35 % của OECD ). Bên cạnh việc là một điểm đến của học viên quốc tế, Bồ Đào Nha cũng là vương quốc đứng số 1 về số học viên trong nước đi du học .

Đại học lâu năm nhất tại Bồ Đào Nha tồn tại từ năm 1290, ban đầu thành lập tại Lisboa và sau đó chuyển đến Coimbra. Trong thời kỳ Đế quốc Bồ Đào Nha, người Bồ Đào Nha thành lập trường kỹ thuật lâu đời nhất tại châu Mỹ (Real Academia de Artilharia, Fortificação e Desenho tại Rio de Janeiro) vào năm 1792, cùng học viện y khoa lâu đời nhất tại châu Á (Escola Médico-Cirúrgica tại Goa) vào năm 1842. Hiện nay, Đại học Lisboa là trường đại học lớn nhất tại Bồ Đào Nha.

Các ĐH và cơ sở bách nghệ tại Bồ Đào Nha trải qua tiến trình Bologna vào năm 2006. Giáo dục đào tạo bậc cao trong những thể chế giáo dục công lập được phân phối trên cơ sở cạnh tranh đối đầu, một mạng lưới hệ thống hạn chế số lượng sinh viên được thi hành trải qua cơ sở tài liệu vương quốc về sinh viên nhập học. Tuy nhiên, mọi thể chế giáo dục bậc cao cũng cấp một số ít chỗ trống tăng thêm cho những vận động viên, người trên 23 tuổi, sinh viên quốc tế, và những trường hợp đặc biệt quan trọng khác. Hầu hết ngân sách của sinh viên được nhà nước tương hỗ, tuy nhiên do học phí tăng lên, sinh viên phải trả tiền để theo học cơ sở giáo dục bậc cao công lập và những trường phải lôi cuốn những mô hình sinh viên mới như bán thời hạn hoặc buổi tối .
Bệnh viện Santa Maria tại Lisboa

Cư dân Bồ Đào Nha có tuổi thọ dự tính là 81,1 năm, xếp thứ 21 thế giới theo số liệu vào năm 2015 của Tổ chức Y tế Thế giới[103] Bồ Đào Nha có hệ thống y tế công cộng tốt thứ 12 thế giới vào năm 2000, xếp trên các quốc gia phát triển cao như Anh, Đức hay Thuỵ Điển[104] Hệ thống y tế của Bồ Đào Nha có đặc điểm là cùng tồn tại ba hệ thống: Dịch vụ Y tế Quốc dân (Serviço Nacional de Saúde, SNS), chương trình bảo hiểm y tế xã hội đặc biệt cho các nghề nhất định (hệ thống phụ y tế), và bảo hiểm y tế tư nhân tự nguyện. SNS cung cấp phạm vi phổ quát, ngoài ra có khoảng 25% dân số tham gia các hệ thống phụ y tế, và 10% tham gia các chương trình bảo hiểm tư nhân và 7% khác thuộc phạm vi các quỹ tương hỗ.

Bộ Y tế chịu nghĩa vụ và trách nhiệm về tăng trưởng chủ trương y tế cũng như quản trị SNS. Năm cơ quan y tế khu vực chịu nghĩa vụ và trách nhiệm thực thi những tiềm năng chủ trương y tế vương quốc. Các nỗ lực phân quyền nhằm mục đích tiềm năng chuyển nghĩa vụ và trách nhiệm kinh tế tài chính và quản trị đến cấp khu vực. Tuy nhiên, trên thực tiễn quyền tự quản của những cơ quan y tế khu vực so với thiết kế xây dựng và tiêu tốn ngân sách bị số lượng giới hạn trong chăm nom khởi đầu .SNS hầu hết được hỗ trợ vốn trải qua thuế tổng thể và toàn diện. Các nhà tuyển dụng ( gồm có nhà nước ) và người lao động đóng góp phần lớn cho mạng lưới hệ thống phụ y tế. Ngoài ra, chi trả trực tiếp của bệnh nhân và phí bảo hiểm y tế tự nguyện góp một phần đông vào kinh phí đầu tư .Tương tự như những vương quốc Eur-A khác, hầu hết những ca tử trận tại Bồ Đào Nha là do những bệnh không truyền nhiễm. Tỷ lệ tử trận do những bệnh tim mạch ( CVD ) cao hơn mức trung bình của khu vực đồng euro, bệnh mạch máu não là nguyên do gây tử trận cao nhất tại Bồ Đào Nha. Người Bồ Đào Nha có tỷ suất tử trận do ung thư thấp hơn 12 % so với Eur-A, tuy nhiên số lượng này đang giảm nhanh gọn giống như Eur-A. Bồ Đào Nha có tỉ lệ tử trận cao nhất vì bệnh tiểu đường trong Eur-A, ngày càng tăng mạnh từ thập niên 1980 .Tỷ lệ tử trận trẻ nhỏ giảm mạnh từ cuối thập niên 1970, từ mức 2,4 % số trẻ tử trận trong năm đầu đời giảm xuống còn 0,2 %, đa phần là do giảm tử trận trẻ sơ sinh. Cư dân Bồ Đào Nha thường được thông tin kịp thời về thực trạng sức khoẻ của họ, những ảnh hưởng tác động tích cực và xấu đi trong những hoạt động và sinh hoạt so với sức khoẻ của họ và việc sử dụng những dịch vụ y tế. Chỉ một trong ba người trưởng thành tại Bồ Đào Nha nhìn nhận sức khoẻ của họ ở mức tốt hoặc rất tốt ( Kasmel et al., 2004 ), thấp nhất trong số những vương quốc Eur-A. [ 105 ]
Tháp Belém là một trong những biểu trưng của vương quốc Bồ Đào NhaBồ Đào Nha đã tăng trưởng một nền văn hoá đặc trưng, chịu tác động ảnh hưởng từ nhiều nền văn minh khác nhau trên khắp Địa Trung Hải và lục địa châu Âu, hoặc được đưa đến khi Bồ Đào Nha có vai trò tích cực trong Thời đại Khám phá. Quỹ Calouste Gulbenkian được xây dựng vào năm 1956 tại Lisboa. Trong những thập niên 1990 và 2000, Bồ Đào Nha hiện đại hoá hạ tầng văn hoá công cộng, như Trung tâm văn hoá Belém tại Lisboa, Quỹ Serralves và Casa da Música tại Porto, cũng như những hạ tầng văn hoá công cộng mới như thư viện và phòng hoà nhạc đô thị trên khắp quốc gia. Bồ Đào Nha có 15 di sản quốc tế UNESCO tính đến năm 2013, xếp thứ tám tại châu Âu .Kiến trúc truyền thống lịch sử có nét đặc trưng và gồm phong thái Manueline, hay còn gọi là Gothic muộn Bồ Đào Nha, đây là một phong thái xa hoa, phức tạp trong trang trí, có từ những thập niên đầu của thế kỷ XVI. Phong cách Bồ Đào Nha thướt tha là một cách diễn giải trong thế kỷ XX về kiến trúc truyền thống lịch sử, Open thông dụng trong những thành phố lớn mà đặc biệt quan trọng là Lisboa. Bồ Đào Nha tân tiến góp phần cho quốc tế những kiến trúc sư nổi tiếng như Eduardo Souto de Moura, Álvaro Siza Vieira ( đều thắng giải Pritzker ) và Gonçalo Byrne. Tomás Taveira cũng được quan tâm tại Bồ Đào Nha, đặc biệt quan trọng là vì phong cách thiết kế sân vận động. [ 106 ] [ 107 ] [ 108 ]

Điện ảnh được đưa đến Bồ Đào Nha vào năm 1896 khi trình chiếu các bộ phim nước ngoài, và phim đầu tiên của Bồ Đào Nha là Saída do Pessoal Operário da Fábrica Confiança được sản xuất vào cùng năm. Rạp chiếu phim đầu tiên khánh thành vào năm 1904 và phim có kịch bản đầu tiên của Bồ Đào Nha là O Rapto de Uma Actriz (1907). Phim có tiếng suốt phim đầu tiên là A Severa, được sản xuất vào năm 1931. Thời kỳ hoàng kim bắt đầu vào năm 1933 với A Canção de Lisboa, và kéo dài trong hai thập niên sau với các phim như O Pátio das Cantigas (1942) và A Menina da Rádio (1944). Aniki-Bóbó (1942) là phim truyện đầu tiên của Manoel de Oliveira, ghi một dấu mốc với phong cách duy thực, đi trước phong trào phim tân hiện thực Ý một vài năm. Đến đầu thập niên 1960, phong trào Cinema Novo (“điện ảnh mới”) được sản sinh, thể hiện chủ nghĩa hiện thực trong phim, theo cảm hứng từ phong trào tân hiện thực Ý và làn sóng mới Pháp, với các phim như Dom Roberto (1962) và Os Verdes Anos (1963). Phong trào trở nên đặc biệt thích hợp sau Cách mạng hoa cẩm chướng vào năm 1974. Năm 1989, Recordações da Casa Amarela của João César Monteiro thắng giải Sư tử bạc tại Liên hoan phim Venezia. Đến năm 2009, Arena của João Salaviza chiến thắng Giải Cành cọ vàng cho phim ngắn của Liên hoan phim Cannes. Điện ảnh Bồ Đào Nha được trợ giúp đáng kể từ nhà nước, Viện Điện ảnh và Nghe nhìn hỗ trợ tài chính cho các bộ phim.

Bồ Đào Nha nhiều lúc còn được gọi là xứ sở của những nhà thơ. Trong văn học Bồ Đào Nha thơ có ảnh hưởng tác động mạnh hơn văn xuôi. Trong thời kỳ Trung Cổ, khi vương quốc Bồ Đào Nha sinh ra, thơ rất thông dụng ở miền hướng đông bắc của bán đảo Iberia, đã mang lại nhiều tác phẩm thi ca và thiên anh hùng ca xuất sắc. Ngoài những nhà thơ cổ xưa nổi tiếng nhất như Luís de Camões và Fernando Pessoa còn có một loạt những tác giả khác ít nổi tiếng hơn nhưng cũng có tác động ảnh hưởng quan trọng đến nền văn học văn minh Bồ Đào Nha .Văn xuôi tăng trưởng chậm hơn thơ và chỉ hình thành từ thế kỷ XIV, từ dạng sử biên niên hay miêu tả cuộc sống của những vị thánh. Fernão Lopes là người đại diện thay mặt nổi tiếng nhất, ông đã viết quyển sử biên niên về thời kỳ quản lý của 3 vị vua thời của ông. Thế nhưng được biết nhiều nhất trên quốc tế lại là nền văn học tân tiến của Bồ Đào Nha, đặc biệt quan trọng với những tác phẩm của José Maria Eça de Queiroz và người nhận giải Nobel về văn học năm 1998, José Saramago .

Ẩm thực Bồ Đào Nha có tính đa dạng, dân chúng tiêu thụ nhiều cá tuyết khô (bacalhau trong tiếng Bồ Đào Nha), với hàng trăm công thức chế biến.[109] Hai món cá phổ biến khác là cá mòi nướng và caldeirada, một món hầm có thành phần chủ yếu là khoai tây và có thể làm từ nhiều loại cá. Các món thịt đặc trưng của Bồ Đào Nha làm từ thịt bò, thịt lợn, thịt cừu và thịt gà, gồm cozido à portuguesa, feijoada, frango de churrasco, leitão (lợn sữa quay) và carne de porco à alentejana. Một món ăn miền bắc rất phổ biến là arroz de sarrabulho (gạo ninh trong tiết lợn) hay arroz de cabidela (cơm gà hầm trong tiết gà).

Các món ăn nhanh nổi tiếng gồm có Francesinha (Frenchie) từ Porto, và bánh mì kẹp bifanas (thịt lợn nướng) hoặc prego (thịt bò nướng). Nghệ thuật bánh ngọt Bồ Đào Nha có nguồn gốc trong nhiều tu viện Công giáo thời trung cổ, được truyền bá trên khắp đất nước. Các tu viện này sử dụng rất ít nguyên liệu (hầu hết là quả hạnh, bột mì, trứng và một ít rượu) để tạo ra nhiều loại bánh ngọt khác nhau, trong đó có pastéis de Belém (hay pastéis de nata) có nguồn gốc từ Lisboa, và ovos moles từ Aveiro. Các khu vực khác nhau tại Bồ Đào Nha có các món ăn truyền thống riêng của mình. Bồ Đào Nha có văn hoá thức ăn tốt cho sức khoẻ, và trên khắp đất nước có rất nhiều nhà hàng kiểu này và các tasquinhas nhỏ đặc trưng.

Rượu vang Bồ Đào Nha được công nhận quốc tế từ thời La Mã, họ liên tưởng Bồ Đào Nha với vị thần rượu nho Bacchus. Ngày nay, Bồ Đào Nha có tiếng với hội đồng đam mê rượu vang, và những loại rượu vang của vương quốc này giành thắng lợi trong 1 số ít phần thưởng quốc tế. Một số loại rượu vang Bồ Đào Nha hảo hạng nhất là Vinho Verde, Vinho Alvarinho, Vinho do Douro, Vinho do Alentejo, Vinho do Dão, Vinho da Bairrada và rượu vang Port, rượu vang Madeira, và Moscatel từ Setúbal và Favaios. Port và Madeira đặc biệt quan trọng được nhìn nhận cao tại nhiều nơi trên khắp quốc tế .
Fado là một thể loại âm nhạc truyền thống của Bồ Đào Nha, tranh miêu tả của José Malhoa

Âm nhạc Bồ Đào Nha đa dạng về các thể loại, nổi tiếng nhất là Fado, một thể loại âm nhạc đô thị u sầu có nguồn gốc tại Lisboa, thường gắn với guitar Bồ Đào Nha và saudade, hoặc longing. Fado Coimbra là một loại độc đáo của fado “khúc nhạc chiều hát rong” và cũng được chú ý. Các nghệ sĩ trình diễn nổi tiếng quốc tế gồm có Amália Rodrigues, Carlos Paredes, José Afonso, Mariza, Carlos do Carmo, António Chainho, Mísia và Madredeus.

Ngoài Fado và âm nhạc dân gian, người Bồ Đào Nha còn nghe nhạc pop và những thể loại âm nhạc văn minh khác, đặc biệt quan trọng là từ Mỹ và Anh, cũng như những nghệ sĩ Bồ Đào Nha, Caribe và Brasil. Các nghệ sĩ được công nhận quốc tế gồm có Dulce Pontes, Moonspell, Buraka Som Sistema, Blasted Mechanism và The Gift, hai người cuối từng được đề cử phần thưởng âm nhạc MTV châu Âu. Trong thập niên 2010, những nghệ sĩ được công nhận cao nhất ở tầm quốc tế và vương quốc là Aurea, Agir, David Carreira, Richie Campbell, D.A.M.A và Diogo Piçarra .Trong thể loại nhạc dance điện tử và nhạc dance, Bồ Đào Nha có hai DJ nổi tiếng quốc tế trong list 100 DJ số 1 năm năm nay của DJ MAG, là KURA xếp thứ 51 và Diego Miranda xếp thứ 58 [ 110 ] .

Bồ Đào Nha có một số lễ hội âm nhạc mùa hè, như Festival Sudoeste tại Zambujeira do Mar, Festival de Paredes de Coura tại Paredes de Coura, Festival Vilar de Mouros gần Caminha, Boom Festival tại Idanha-a-Nova, NOS Alive, Sumol Summer Fest tại Ericeira, Rock in Rio Lisboa và Super Bock Super Rock tại Đại Lisboa. Ngoài mùa hè, Bồ Đào Nha có một lượng lớn các lễ hội, hướng đến khán giả đô thị như Flowfest hay Hip Hop Porto. Năm 2005, Bồ Đào Nha tổ chức lễ trao giải âm nhạc MTV châu Âu tại Pavilhão Atlântico, Lisboa. Bồ Đào Nha giành chiến thắng tại Eurovision Song Contest 2017 với bài hát “Amar pelos dois” do Salvador Sobral trình diễn.[111]

Về âm nhạc cổ xưa, Bồ Đào Nha có những tên tuổi như những nghệ sĩ piano Artur Pizarro, Maria João Pires, Sequeira Costa, những nghệ sĩ violon Carlos Damas, Gerardo Ribeiro và trong quá khứ là nghệ sĩ cello Guilhermina Suggia. Các nhà soạn nhạc đáng quan tâm gồm có José Vianna da Motta, Carlos Seixas, João Domingos Bomtempo, João de Sousa Carvalho, Luís de Freitas Branco và học trò của ông là Joly Braga Santos, Fernando Lopes-Graça, Emmanuel Nunes và Sérgio Azevedo. Tương tự, những nhạc sĩ đương đại như Nuno Malo và Miguel d’Oliveira đạt được một số ít thành công xuất sắc quốc tế trong việc viết nhạc gốc cho phim và truyền hình .

Nghệ thuật thị giác[sửa|sửa mã nguồn]

Adoration of the Magi; 1828).Domingos Sequeira là một trong các họa sĩ tân cổ điển sáng tác nhiều nhất. (; 1828).

Bồ Đào Nha có lịch sử phong phú về hội họa, các họa sĩ nổi tiếng đầu tiên của nước này là từ thế kỷ XV, như Nuno Gonçalves, là một phần trong giai đoạn hội họa Gothic muộn. Trong thời kỳ phục hưng, hội họa Bồ Đào Nha chịu ảnh hưởng cao độ từ hội họa phía bắc châu Âu. Trong giai đoạn baroque, Joana d’Obidos và Vieira Lusitano là những họa sĩ có nhiều sáng tác nhất. José Malhoa nổi tiếng với tác phẩm Fado, và Columbano Bordalo Pinheiro (vẽ chân dung của Teófilo Braga và Antero de Quental) đều liên quan đến hội họa tự nhiên.

Thế kỷ XX chứng kiến sản sinh chủ nghĩa hiện đại, và cùng với nó là các họa sĩ nổi bật nhất của Bồ Đào Nha: Amadeo de Souza-Cardoso chịu ảnh hưởng mạnh từ các họa sĩ Pháp, đặc biệt là anh em nhà Delaunay. Trong số các tác phẩm nổi tiếng nhất của ông có Canção Popular a Russa e o Fígaro. Các họa sĩ/nhà văn theo chủ nghĩa hiện đại khác là Carlos Botelho và Almada Negreiros, là bạn của nhà thơ Fernando Pessoa, chịu ảnh hưởng sâu sắc từ cả hai xu hướng lập thể và vị lai.

Các nhân vật nổi tiếng quốc tế về thẩm mỹ và nghệ thuật thị giác trong thời tân tiến là những họa sỹ Vieira da Silva, Júlio Pomar, Helena Almeida, Joana Vasconcelos, Julião Sarmento và Paula Rego .
[112]Cristiano Ronaldo nhiều lần được bình chọn là cầu thủ bóng đá xuất sắc nhất thế giớiBóng đá là môn thể thao thông dụng nhất tại Bồ Đào Nha, có một số ít giải đấu bóng đá từ Lever nghiệp dư địa phương đến cấp chuyên nghiệp đẳng cấp và sang trọng quốc tế. Cristiano Ronaldo là một hình tượng chính của bóng đá Bồ Đào Nha. Luís Figo và Cristiano Ronaldo từng đạt phần thưởng cầu thủ xuất sắc nhất năm của FIFA, họ là hai cầu thủ bóng đá người Bồ Đào Nha có quý phái quốc tế. Huyền thoại sống đương đại của bóng đá Bồ Đào Nha là Cristiano Ronaldo, cầu thủ đã 5 lần giành Quả bóng vàng và vô số thương hiệu cao quý khác ở cấp CLB. Anh cũng là người nắm giữ kỉ lục ra sân và số bàn thắng của đội tuyển Bồ Đào Nha, và là thủ quân hiện tại. Các huấn luyện viên bóng đá người Bồ Đào Nha cũng được quan tâm, nổi tiếng nhất là José Mourinho và Fernando Santos .

Đội tuyển bóng đá quốc gia Bồ Đào Nha – Seleção Nacional – giành được danh hiệu cao nhất tại Giải vô địch bóng đá châu Âu năm 2016 và giành được cúp vô địch UEFA Nations League 2018–19.
Ngoài ra, đội tuyển này còn đứng thứ nhì tại Giải vô địch bóng đá châu Âu 2004 (tổ chức tại Bồ Đào Nha), đứng thứ ba tại Giải bóng đá vô địch thế giới 1966, đứng thứ tư tại Giải bóng đá vô địch thế giới 2006. Tại các giải trẻ, Bồ Đào Nha từng đứng thứ nhất tại Giải vô địch bóng đá U-20 thế giới (năm 1989 và 1991) và một số giải vô địch trẻ châu Âu. S.L. Benfica, Sporting CP và FC Porto là các câu lạc bộ bóng đá lớn nhất tại Bồ Đào Nha xét về tính đại chúng và số lượng giải giành được, họ thường được gọi là “os três grandes” (“ba ông lớn”). Họ từng giành tám danh hiệu giải đấu cấp câu lạc bộ của UEFA, hiện diện trung nhiều trận chung kết và là các đối thủ thường xuyên tại các vòng đấu cuối của hầu hết các mùa giải. Ngoài bóng đá, nhiều câu lạc bộ thể thao của Bồ Đào Nha, bao gồm “ba ông lớn”, thi đấu tại một số sự kiện thể thao khác với mức độ thành công và nổi tiếng khác nhau, như khúc côn cầu trượt băng, bóng rổ, bóng đá trong nhà, bóng ném, bóng chuyền. Liên đoàn bóng đá Bồ Đào Nha tổ chức thường niên Cúp Algarve, một giải đấu có uy tín của bóng đá nữ thế giới.

Bồ Đào Nha từng giành 1 số ít huy chương trong môn điền kinh tại những giải đấu cấp châu Âu, quốc tế và Thế vận hội. Volta a Portugal là giải đấu đua xe đạp điện quan trọng nhất tại Bồ Đào Nha, đây là một sự kiện thể thao có tính đại chúng, và có sự tham gia của những đội tuyển đua xe đạp điện chuyên nghiệp như Sporting CP, Boavista, Clube de Ciclismo de Tavira và União Ciclista da Maia .Bồ Đào Nha cũng có thành tích đáng kể trong những môn thể thao như đấu kiếm, judo, dù trượt ván, rowing, sailing, lướt sóng, bắn súng, taekwondo, ba môn phối hợp và trượt ván buồm, giành được 1 số ít thương hiệu châu Âu và quốc tế. Các vận động viên paralympic cũng giành được nhiều huy chương trong những môn như bơi, boccia, điền kinh và đấu vật .Bồ Đào Nha cũng được chú ý quan tâm trong môn thể thao xe hơi, với cuộc đua Rally de Portugal, và những đường đua Estoril, Algarve và Porto Street, cùng một số ít tay lái nổi tiếng quốc tế. Trong môn đua ngựa, Bồ Đào Nha giành chức vô địch giải Horseball-Pato thế giới ( năm 2006 ), đứng thứ ba cúp Horseball quốc tế lần thứ nhất ( tổ chức triển khai tại Ponte de Lima, Bồ Đào Nha vào năm 2008 ), và giành một số ít thắng lợi tại giải vô địch Working Equitation châu Âu .

Trong thể thao dưới nước, Bồ Đào Nha có hai môn chính là bơi và bóng nước. Miền bắc Bồ Đào Nha là nơi khởi nguồn của võ thuật Jogo do Pau, các võ sĩ dùng gậy để chiến đấu với một hoặc vài đối thủ. Các hoạt động tiêu khiển ngoài trời khác có liên quan đến thể thao là airsoft, câu cá, golf, bộ hành, săn bắn và chạy định hướng. Bồ Đào Nha là một trong các điểm đến golf tốt nhất thế giới,[113] từng nhận một số giải thưởng của World Golf Awards.[114] Thời tiết địa phương cho phép chơi golf quanh năm

Nguồn

Thư mục

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Lỗi chú thích: Đã tìm thấy thẻ với tên nhóm “note”, nhưng không tìm thấy thẻ tương ứng tương ứng, hoặc thẻ đóng

Source: thabet
Category: Thể thao