Herodotus (khoảng 484 TCN – khoảng 425 TCN), thường được coi là “cha đẻ của lịch sử”
Lịch sử hay sử học (gọi tắt là sử) là môn khoa học nghiên cứu về quá khứ, đặc biệt là những sự kiện liên quan đến con người[1][2].
Đây là thuật ngữ chung có liên quan đến các sự kiện trong quá khứ cũng như những ghi nhớ, phát hiện, thu thập, tổ chức, trình bày, giải thích và thông tin về những sự kiện này. Những học giả viết về lịch sử được gọi là nhà sử học. Các sự kiện xảy ra trước khi được ghi chép lại được coi là thời tiền sử.
Lịch sử có thể tham khảo những môn học trừu tượng, trong đó sử dụng câu chuyện để kiểm tra và phân tích chuỗi các sự kiện trong quá khứ, và khách quan xác định các mô hình nhân quả đã ảnh hưởng đến các sự kiện trên.[3][4] Các nhà sử học đôi khi tranh luận về bản chất của lịch sử và tính hữu dụng của nó bằng cách thảo luận nghiên cứu về chính lịch sử như một cách để cung cấp “tầm nhìn” về những vấn đề của hiện tại.[3][5][6][7]
Bạn đang đọc: Lịch sử – Wikipedia tiếng Việt
Các câu truyện phổ cập của nền văn hóa truyền thống nhất định, nhưng không được những nguồn thông tin khách quan khẳng định chắc chắn ( ví dụ như những câu truyện thần thoại cổ xưa về vua Arthur trong văn hóa truyền thống phương Tây và Lạc Long Quân và Âu Cơ trong văn hóa truyền thống Việt ) thường được phân loại là di sản văn hoá hay thần thoại cổ xưa, do tại những câu truyện này không tương hỗ việc ” tìm hiểu khách quan ” vốn là một nhu yếu khắc nghiệt của bộ môn sử học. [ 8 ] [ 9 ]Herodotus, một nhà sử học Hy Lạp ở thế kỷ thứ 5 TCN được coi là ” cha đẻ của lịch sử vẻ vang phương Tây “, và cùng với người cùng thời Thucydides đã góp thêm phần tạo nền tảng cho việc nghiên cứu và điều tra tân tiến của lịch sử dân tộc trái đất. Các tác phẩm của họ vẫn còn được đọc cho đến tận ngày này. Sự độc lạ giữa cách tiếp cận lịch sử dân tộc tập trung chuyên sâu vào văn hóa truyền thống của Herodotus và cách tiếp cận lịch sử vẻ vang tập trung chuyên sâu vào quân sự chiến lược của Thucydides vẫn còn gây tranh cãi giữa những nhà sử học khi họ viết lịch sử vẻ vang của thời văn minh. Ở những nước phương Đông, cuốn sử tiên phong Kinh Xuân Thu là biên niên sử nổi tiếng được biên dịch từ 722 TCN mặc dầu chỉ còn bản in ở thế kỷ thứ 2 TCN còn truyền lại đến nay .Ảnh hưởng từ thời cổ đại đã giúp tạo ra hàng loạt những ý niệm về thực chất của lịch sử dân tộc. Các ý niệm này đã tăng trưởng qua nhiều thế kỷ và liên tục biến hóa cho đến ngày thời điểm ngày hôm nay. Nghiên cứu văn minh về lịch sử vẻ vang có khoanh vùng phạm vi rộng, nó gồm có việc điều tra và nghiên cứu những mảng đơn cử và nghiên cứu và điều tra một số ít yếu tố mang tính tức thời tại chỗ hoặc theo những chủ đề tìm hiểu lịch sử dân tộc. Thường lịch sử vẻ vang được giảng dạy như một phần của giáo dục tiểu học và trung học, và điều tra và nghiên cứu khoa học lịch sử vẻ vang là một môn học chính trong những khoa nghiên cứu và điều tra của trường ĐH .
Tiếng Hy Lạp: ἱστορία, historia, có nghĩa là “sự tìm hiểu kiến thức bằng cách điều tra”[10].
Khi nói đến lịch sử, theo giải thích đơn giản, lịch sử là những gì thuộc về quá khứ và gắn liền với xã hội loài người. Với ý này, lịch sử bao trùm tất cả mọi lĩnh vực trong xã hội, đa diện do đó khó định nghĩa chính xác và đầy đủ. Vì thế, định nghĩa về lịch sử được rất nhiều nhà nghiên cứu đưa ra.
Định nghĩa ngắn gọn của tiến sỹ Sue Peabody : lịch sử dân tộc là một câu truyện tất cả chúng ta nói tất cả chúng ta là ai .
Nhà bác học người La Mã Cicero (106-45 TCN) đưa ra quan điểm: “Historia magistra vitae” (lịch sử chính yếu của cuộc sống) với yêu cầu đạt tới “lux veritatis” (ánh sáng của sự thật).
Các định nghĩa dưới thường cũng chỉ đúng một phần, lịch sử vẻ vang được hiểu theo ba ý chính được những nhà nghiên cứu chấp thuận đồng ý : [ 11 ]
- Việc diễn ra trong quá khứ: Những sự kiện diễn ra trong quá khứ cho đến thời điểm hiện tại, không thể thay đổi được, cố định trong không gian và thời gian, mang tính chất tuyệt đối và khách quan.
- Ghi lại những việc diễn ra trong quá khứ: con người muốn nắm bắt quá khứ, diễn đạt theo sự kiện theo từ ngữ và giải thích ý nghĩa của sự kiện, mang tính chất tương đối và chủ quan của người ghi lại bằng những câu chuyện kể.
- Làm thành tài liệu của việc diễn ra trong quá khứ: cách làm hoặc quá trình tập hợp những sự việc diễn ra trong quá khứ thành tài liệu cũng chính là câu chuyện kể đối với hiện tại.
Các nhà sử học viết trong toàn cảnh của thời đại của họ, và tương quan đến những sáng tạo độc đáo thống trị hiện tại về cách lý giải quá khứ, và đôi lúc viết để cung ứng bài học kinh nghiệm cho xã hội của chính họ. Theo lời của Benedetto Croce, ” Tất cả lịch sử vẻ vang đều là lịch sử dân tộc đương đại “. Lịch sử được tạo điều kiện kèm theo thuận tiện bằng việc hình thành một ” diễn ngôn thực sự của quá khứ ” trải qua việc đưa ra những câu truyện và nghiên cứu và phân tích những sự kiện trong quá khứ tương quan đến loài người. [ 12 ] Các phân nhánh tân tiến của sử học là dành riêng cho việc tạo ra của những câu truyện này .
Tất cả các sự kiện được ghi nhớ và bảo tồn trong một số hình thức xác thực tạo thành hồ sơ lịch sử. Nhiệm vụ của diễn ngôn lịch sử là xác định các nguồn có thể đóng góp hữu ích nhất cho việc sản xuất các tài khoản chính xác trong quá khứ. Do đó, hiến pháp của kho lưu trữ của nhà sử học là kết quả của việc đăng ký một kho lưu trữ tổng quát hơn bằng cách vô hiệu hóa việc sử dụng một số văn bản và tài liệu nhất định (bằng cách làm sai lệch tuyên bố của họ để thể hiện “quá khứ thực sự”). Một phần của vai trò của nhà sử học là sử dụng khéo léo và khách quan số lượng lớn các nguồn từ quá khứ, thường được tìm thấy trong các tài liệu lưu trữ. Quá trình tạo ra một câu chuyện chắc chắn tạo ra một sự im lặng khi các nhà sử học nhớ hoặc nhấn mạnh các sự kiện khác nhau trong quá khứ.[13]
Xem thêm: Cách chơi tài xỉu ku casino
Nghiên cứu về lịch sử vẻ vang nhiều lúc được phân loại là một phần của nhân văn học và vào thời gian khác là một phần của khoa học xã hội. [ 14 ] Nó cũng hoàn toàn có thể được coi là cầu nối giữa hai khu vực to lớn đó, tích hợp những chiêu thức từ cả hai. Một số nhà sử học cá thể ủng hộ can đảm và mạnh mẽ một trong hai phân loại trên. [ 15 ] Vào thế kỷ 20, nhà sử học người Pháp Fernand Braudel đã cách mạng hóa việc nghiên cứu và điều tra lịch sử dân tộc, bằng cách sử dụng những chuyên ngành bên ngoài như kinh tế tài chính học, nhân chủng học và địa lý học trong những nghiên cứu và điều tra lịch sử dân tộc toàn thế giới .Theo truyền thống cuội nguồn, những nhà sử học đã ghi lại những sự kiện trong quá khứ, bằng văn bản hoặc bằng cách truyền lại bằng cách truyền miệng, và đã cố gắng nỗ lực vấn đáp những câu hỏi lịch sử dân tộc trải qua nghiên cứu và điều tra những tài liệu bằng văn bản và nội dung truyền miệng. Ngay từ đầu, những nhà sử học cũng đã sử dụng những nguồn như tượng đài, chữ khắc và hình ảnh. Nói chung, những nguồn kỹ năng và kiến thức lịch sử vẻ vang hoàn toàn có thể được tách thành ba loại : những gì được viết, những gì được nói và những gì được bảo tồn về mặt vật lý và những nhà sử học thường tìm hiểu thêm cả ba loại này. [ 16 ] Nhưng lịch sử vẻ vang viết là điểm ghi lại tách biệt lịch sử dân tộc với những gì được ghi lại trước đó .Khảo cổ học là một môn học đặc biệt quan trọng hữu dụng trong việc giải quyết và xử lý những vị trí và vật phẩm bị chôn vùi, mà một khi được khai thác, góp thêm phần vào việc điều tra và nghiên cứu lịch sử dân tộc. Nhưng khảo cổ học hiếm khi đứng một mình. Nó sử dụng những nguồn tường thuật để bổ trợ cho những mày mò của nó. Tuy nhiên, khảo cổ học được cấu thành từ một loạt những chiêu thức và cách tiếp cận độc lập với lịch sử vẻ vang ; điều đó có nghĩa là, khảo cổ học không ” lấp đầy những khoảng trống ” trong những nguồn văn bản sử. Thật vậy, ” khảo cổ học lịch sử vẻ vang ” là một nhánh đơn cử của khảo cổ học, thường trái ngược với Tóm lại của nó so với những nguồn văn bản đương đại. Chẳng hạn, Mark Leone, người khai thác và phiên dịch viên lịch sử vẻ vang Annapolis, Maryland, Hoa Kỳ ; đã cố gắng nỗ lực khám phá sự xích míc giữa những tài liệu văn bản và hồ sơ tài liệu, chứng tỏ sự chiếm hữu nô lệ và sự bất bình đẳng của sự phong phú rõ ràng trải qua nghiên cứu và điều tra về môi trường tự nhiên lịch sử dân tộc tổng thể và toàn diện, mặc kệ hệ tư tưởng ” tự do ” vốn có trong những tài liệu bằng văn bản tại thời gian này .Có nhiều cách khác nhau để tổ chức triển khai lại lịch sử dân tộc, gồm có cả về mặt thời hạn, văn hóa truyền thống, chủ quyền lãnh thổ và theo chủ đề. Các cách tổ chức triển khai này không loại trừ lẫn nhau, và những phần giao nhau của những cách tổ chức triển khai này thường sống sót. Các nhà sử học hoàn toàn có thể chăm sóc đến cả những điều rất đơn cử và rất chung chung, mặc dầu khuynh hướng văn minh đã hướng tới sự chuyên môn hóa. Lĩnh vực được gọi là Lịch sử lớn chống lại sự chuyên môn hóa này và tìm kiếm những quy mô hoặc khuynh hướng phổ quát. Lịch sử thường được điều tra và nghiên cứu với một số ít tiềm năng trong thực tiễn hoặc kim chỉ nan, nhưng cũng hoàn toàn có thể đơn thuần được điều tra và nghiên cứu chỉ vì sự tò mò trí tuệ. [ 17 ]
Lịch sử và tiền sử[sửa|sửa mã nguồn]
Lịch sử thế giới là ký ức về trải nghiệm trong quá khứ của Homo sapiens sapiens trên toàn thế giới, vì kinh nghiệm đó đã được bảo tồn, chủ yếu là trong các ghi chép bằng văn bản. Khi nhắc đến “tiền sử”, các nhà sử học có hàm ý nói về sự phục hồi kiến thức về quá khứ trong một khu vực không có lưu trữ bằng văn bản tồn tại, hoặc tại một khu vực mà văn bản của một nền văn hóa không đọc hiểu được. Bằng cách nghiên cứu hội họa, bản vẽ, chạm khắc và các đồ tạo tác khác, một số thông tin có thể được phục hồi ngay cả khi không có văn bản lưu lại. Từ thế kỷ 20, nghiên cứu về tiền sử được coi là cần thiết để tránh sự loại trừ ngầm của lịch sử đối với một số nền văn minh, chẳng hạn như châu Phi Hạ Sahara và châu Mỹ thời tiền Columbus. Các nhà sử học ở phương Tây đã bị chỉ trích vì tập trung quá nhiều vào thế giới phương Tây.[18] Năm 1961, nhà sử học người Anh E. H. Carr đã viết:
Ranh giới phân định giữa thời tiền sử và lịch sử dân tộc bị vượt qua khi con người không còn sống ở hiện tại và trở nên chăm sóc một cách có ý thức cả về quá khứ và tương lai của họ. Lịch sử khởi đầu với việc truyền lại truyền thống cuội nguồn ; và truyền thống cuội nguồn có nghĩa là mang theo những thói quen và bài học kinh nghiệm của quá khứ vào tương lai. Những ghi chép của quá khứ khởi đầu được lưu giữ vì quyền lợi của những thế hệ tương lai. [ 19 ]
Định nghĩa này gồm có trong khoanh vùng phạm vi lịch sử dân tộc, có quyền lợi can đảm và mạnh mẽ của những dân tộc bản địa, như người Úc địa phương và người New Zealand Māori trong quá khứ, và những ghi chép bằng miệng được duy trì và truyền lại cho những thế hệ tiếp nối, ngay cả trước khi họ tiếp xúc với nền văn minh châu Âu .
La Historia d’Italia
Trang tiêu đề của
Thuật chép sử có 1 số ít ý nghĩa tương quan. Đầu tiên, nó hoàn toàn có thể đề cập đến cách lịch sử vẻ vang đã được tạo ra : câu truyện về sự tăng trưởng của chiêu thức và thực tiễn ( ví dụ, chuyển từ tường thuật tiểu sử thời gian ngắn sang nghiên cứu và phân tích chuyên đề dài hạn ). Thứ hai, nó hoàn toàn có thể đề cập đến những gì đã được tạo ra : một khung hình đơn cử của văn bản lịch sử dân tộc ( ví dụ : ” lịch sử vẻ vang thời trung cổ trong những năm 1960 ” có nghĩa là ” Tác phẩm của lịch sử dân tộc thời trung cổ được viết trong những năm 1960 ” ). Thứ ba, nó hoàn toàn có thể đề cập đến nguyên do tại sao lịch sử dân tộc được sản xuất : Triết lý về lịch sử vẻ vang. Là một nghiên cứu và phân tích meta về những diễn đạt về quá khứ, ý niệm thứ ba này hoàn toàn có thể tương quan đến hai miêu tả tiên phong trong đó nghiên cứu và phân tích thường tập trung chuyên sâu vào những câu truyện, diễn giải, quốc tế quan, sử dụng dẫn chứng hoặc chiêu thức trình diễn của những sử gia khác. Các nhà sử học chuyên nghiệp cũng tranh luận về câu hỏi liệu lịch sử dân tộc hoàn toàn có thể được dạy như thể một câu truyện liền lạc duy nhất hay một loạt những câu truyện cạnh tranh đối đầu nhau. [ 20 ] [ 21 ]
Phương pháp lịch sử dân tộc[sửa|sửa mã nguồn]
Phương pháp lịch sử dân tộc gồm có những kỹ thuật và hướng dẫn mà theo đó những nhà sử học sử dụng những nguồn chính và vật chứng khác để điều tra và nghiên cứu và sau đó viết lịch sử dân tộc .
Herodotus thành Halicarnassus (484 TCN – khoảng 425 TCN) [22] thường được ca ngợi là “cha đẻ của lịch sử”. Tuy nhiên, Thucydides – một tác giả khác cùng thời với ông (khoảng 460 TCN – khoảng 400 TCN) được ghi nhận là người đầu tiên tiếp cận lịch sử với một phương pháp lịch sử được phát triển tốt trong tác phẩm Lịch sử Chiến tranh Peloponnesia. Thucydides, không giống như Herodotus, coi lịch sử là sản phẩm của sự lựa chọn và hành động của con người, và xem xét nhân quả, thay vì kết quả của sự can thiệp của thần thánh (mặc dù Herodotus không hoàn toàn đi theo ý tưởng này). Trong phương pháp lịch sử của mình, Thucydides nhấn mạnh đến niên đại, một quan điểm trung lập trên danh nghĩa và thế giới loài người là kết quả của hành động của con người. Các nhà sử học Hy Lạp cũng xem lịch sử là theo chu kỳ, với các sự kiện thường xuyên tái diễn.[23]
