Tam quốc diễn nghĩa – Wikipedia tiếng Việt

By Game

Tam quốc diễn nghĩa (giản thể: 三国演义; phồn thể: 三國演義, Pinyin: sān guó yǎn yì), nguyên tên là Tam quốc chí thông tục diễn nghĩa,[1] là một tiểu thuyết về lịch sử Trung Quốc được La Quán Trung viết vào thế kỷ 14, kể về thời kỳ hỗn loạn Tam Quốc (190–280) với 120 chương hồi, theo phương pháp bảy thực ba hư (bảy phần thực ba phần hư cấu).[2] Tiểu thuyết này được xem là một trong Tứ đại danh tác của văn học Trung Quốc.

Tam quốc diễn nghĩa về phương diện biên soạn chủ yếu là công lao của La Quán Trung, nhưng thực ra bộ tiểu thuyết này trước sau đã trải qua một quá trình tập thể sáng tác lâu dài của rất nhiều người.

Truyện Tam quốc của La Quán Trung so với bản truyện kể của đời nhà Nguyên, đại khái có mấy đặc điểm như sau:

  1. Tước bớt một số phần mê tín, nhân quả báo ứng và những tình tiết “quá ư hoang đường”.
  2. Viết thêm, làm nội dung cuốn truyện phong phú thêm rất nhiều, tô vẽ tính cách và hình tượng nhân vật cho sâu sắc, đậm nét hơn.
  3. Nâng cao ngôn ngữ đến mức nghệ thuật, tăng cường thêm sức hấp dẫn của nghệ thuật.
  4. Làm nổi bật lên một cách rõ ràng và mãnh liệt nhân dân tính và xu hướng tính văn học là yêu Lưu Bị, ghét Tào Tháo, hướng về nước Thục chống lại nước Ngụy trong toàn cuốn sách.

Nói tóm lại, La Quán Trung đã đem những phần phong phú trong truyện Tam quốc mà nhân dân quần chúng và những nghệ nhân kể chuyện đã sáng tác ra, nâng cao lên thành một tác phẩm văn học lớn lao nổi tiếng.

  • Đầu đời Thanh, hai cha con Mao Luân, Mao Tôn Cương (người Tràng Châu tỉnh Giang Tô) lại bắt đầu tu đính truyện Tam quốc. Công việc tu đính này hoàn thành vào khoảng năm Khang Hy thứ 18 (1679).
  • Mao Tôn Cương đã gia công, thêm bớt, nhuận sắc những chi tiết nhỏ, sắp xếp lại các hồi mục, câu đối, sửa chữa lại câu, lời trùng hoặc những chỗ chưa thỏa đáng. Ông đã tước bỏ rất nhiều những chương tấu, những bài bình luận, tán rộng trong phần chú thích, thay đổi một số câu thơ lẫn lộn văn kể với văn vần, v.v… và thêm vào đó những lời bàn, dồn 240 tiết thành 120 hồi, lại đặt cho bộ Tam quốc cái tên là “cuốn sách đệ nhất tài tử”. Làm cho truyện càng hoàn chỉnh, văn kể trong sáng, gọt giũa, trên một mức độ nào đó cũng đã làm tiện lợi cho mọi quần chúng độc giả. Từ đó bản của Mao Tôn Cương thay bản của La Quán Trung, tiếp tục được lưu truyền rộng rãi.
  • Năm 1958, Nhân dân Văn học Xuất bản xã Bắc Kinh đã chỉnh lý lại nhiều, bằng cách dựa vào bản của Mao Tôn Cương hiệu đính rất kỹ từng câu, từng chữ, từng tên riêng có đối chiếu với bản của La Quán Trung rồi sửa chữa lại những chỗ mà bản của Mao Tôn Cương đã sửa hỏng, sửa sai với nguyên bản của La Quán Trung, nhưng nói chung vẫn giữ nguyên bộ mặt của bản Mao Tôn Cương. Còn những tên lịch sử đặc biệt như tên người, tên đất, tên triều đại… nếu cả hai bản trên đều sai, thì hiệu đính lại theo sử sách. Nên các lần in sau hầu hết đều lấy theo bản in này.

Một trong những thành công lớn nhất của Tam quốc diễn nghĩa là tính chất quy mô, hoành tráng của cốt truyện và nhân vật. Do vậy mà phần sau đây chỉ cố gắng tóm tắt hết sức sơ lược toàn bộ truyện theo những nét chính yếu mà không đi vào chi tiết nhân vật và sự kiện:

Nhà Hán suy yếu[sửa|sửa mã nguồn]

Truyện lấy toàn cảnh vào thời suy vi của nhà Hán khi mà những nhà vua ở đầu cuối của triều đại này quá tin dùng giới hoạn quan mà gạt bỏ những bề tôi trung trực. Triều chính ngày càng bê tha, hư nát, khiến kinh tế tài chính khủng hoảng cục bộ và đời sống người dân trở nên cơ cực. Đến đời Hán Linh Đế, năm 184, loạn giặc Khăn Vàng nổ ra do Trương Giác, một người đã học được nhiều ma thuật và bùa phép chữa bệnh, đứng đầu. Sau đó là sự Open của ba đồng đội Lưu Bị, Quan Vũ và Trương Phi, cả ba người đều muốn dẹp loạn yên dân nên đã kết nghĩa với nhau ở vườn đào .Hà Tiến chỉ huy những quan đại thần đi trấn áp chẳng mấy chốc dập tắt được cuộc khởi nghĩa Khăn Vàng. Hà Tiến là anh rể vua và nhờ đó mà nhậm được chức đại tướng quân của triều đình. Sau khi Hán Linh Đế mất vào năm 189, Hà Tiến lập con trưởng của vua là Hán Thiếu Đế lên kế vị. Điều đó khiến Đổng Thái hậu ( mẹ của Hán Linh Đế ) không hài lòng, do bà ta muốn đưa em của Thiếu Đế là Trần Lưu Vương kế vị. Hà Tiến phải đầu độc giết bà ta để trừ họa. Sau đó Hà Tiến lại có xích míc với bọn hoạn quan Thập thường thị nên muốn trừ bỏ bọn chúng để nắm đại quyền trong triều. Hà Tiến lấy chuyện này bàn với Viên Thiệu, Thiệu khuyên ông nên gọi những trấn khắp cả nước vào Lạc Dương diệt hoạn quan, Tiến nghe theo ngay. Hành động này của Hà Tiến bị chính Tào Tháo phản đối và cho rằng ông là kẻ ” làm mưa làm gió thiên hạ “. Khi mà mưu đồ diệt hoạn quan của Hà Tiến chưa thành thì ông lại mắc mưu của đám hoạn quan, bị chúng lừa vào cung Trường Lạc và giết chết. Liền sau đó những quan đại thần do Viên Thiệu, Tào Tháo đứng đầu đem quân vào cung giết sạch đám hoạn quan này, báo thù cho Hà Tiến .Trong số những quan lại nhận lệnh Hà Tiến để vào cung diệt hoạn quan có Đổng Trác là thứ sử Tây Lương. Đổng Trác nhân thời cơ cả Hà Tiến và đám hoạn quan đều đã chết, liền vào kinh làm loạn triều đình. Năm 190, ông ta phế truất Hán Thiếu Đế và lập Trần Lưu Vương lên làm nhà vua, rồi tự phong mình làm tướng quốc, nắm hết triều chính. Thứ sử Tinh Châu là Đinh Nguyên lên án hành vi này, ông ta ỷ có con nuôi là Lã Bố hộ vệ nên không sợ bị Đổng Trác hãm hại. Tuy nhiên Đổng Trác lại dùng kế mua chuộc Lã Bố, Tặng Kèm cho Lã Bố vàng bạc châu báu và con ngựa Xích Thố của mình. Lã Bố nổi lòng tham, làm phản giết Đinh Nguyên ngay trong đêm hôm đó để quay về theo Đổng Trác .

Cái chết của Đổng Trác và sự nổi dậy của Lý Thôi-Quách Dĩ[sửa|sửa mã nguồn]

Tam anh chiến Lã Bố được khắc họa trên một bức tranh hành lang dài ở Hình ảnhđược khắc họa trên một bức tranh hiên chạy dọc dài ở Di hòa viên, mô tả cảnh một mình Lã Bố chiến đấu với ba đồng đội Lưu BịHành vi hung tàn, lộng quyền của Đổng Trác khiến những chư hầu vô cùng phẫn nộ, họ hội quân với Viên Thiệu để cùng diệt Đổng Trác. Lưu Bị, Quan Vũ và Trương Phi cũng đi theo liên quân diệt gian tặc. Lữ Bố liên tục được Đổng Trác sai đi trấn áp, có lần một mình ông đã chiến đấu với cả ba bạn bè Lưu, Quan, Trương nhưng sau đó phải dữ thế chủ động rút quân. Năm 191, sau nhiều thắng lợi liên tục, liên quân Viên Thiệu đã tập trung chuyên sâu dưới chân thành Lạc Dương. Đổng Trác hoảng sợ, liền bắt vua Hán dời đô về Trường An lánh nạn .Trong thời kì Đổng Trác nắm quyền, vẫn còn nhiều trung thần như Vương Doãn luôn tìm cách diệt trừ Trác. Một lần, Vương Doãn đã sử dụng liên hoàn kế, bắt đầu Tặng Kèm con gái của ông ta là Điêu Thuyền cho Lữ Bố, nhưng sau đó lại dâng cho Đổng Trác. Lữ Bố tức giận chất vấn Vương Doãn. Vương Doãn nói rằng phải dâng Điêu Thuyền cho Trác vì bị Trác ép buộc. Có lần Lã Bố nhân lúc Đổng Trác đang cùng Hán Hiến Đế bàn chính vì sự, lén tới điện Phượng Nghi để gặp Điêu Thuyền. Điêu Thuyền nghe lời Vương Doãn, đã nói khích vài câu để li gián Đổng Trác với Lữ Bố. Khi Đổng Trác về điện, thấy Lữ Bố đang ôm Điêu Thuyền, nổi giận ném long kích vào LữBố nhưng ông đã như mong muốn tránh được. Từ đó Lữ Bố hận thù Đổng Trác, Vương Doãn thấy vậy liền nói khích ông, khiến Lữ Bố càng quyết tâm giết Đổng Trác để trả thù. Cả hai đã bày mưu lừa Đổng Trác vào kinh thành để rồi đích thân Lữ Bố lao đến giết chết ông .Không lâu sau khi Đổng Trác bị giết chết, những thuộc hạ của hắn là Lý Thôi và Quách Dĩ cùng Trương Tế, Phàn Trù đang đóng quân ở My Ổ cùng nhau nổi dậy làm mưa làm gió, báo thù cho chủ sau khi bọn chúng không được Vương Doãn xá tội. Con rể Đổng Trác là Ngưu Phụ cũng nổi dậy hưởng ứng. Lã Bố diệt được Ngưu Phụ, chủ quan khinh địch nên bị Lý Thôi, Quách Dĩ lập mưu vượt mặt. Chẳng bao lâu sau, bọn Thôi, Dĩ chiếm được Trường An, giết được Vương Doãn, buộc Lã Bố phải bỏ thành Trường An chạy trốn. Lý Thôi, Quách Dĩ từ đó nắm vua Hiến Đế thay Đổng Trác .Hán Hiến Đế không cam chịu thân phận bù nhìn. Đến cuối năm 193, hai chư hầu ở Tây Lương là Mã Đằng, Hàn Toại đã bí hiểm câu kết với vua Hán, thủ đoạn đem quân vào Trường An để tàn phá bọn Lý Thôi, nhưng thất bại nặng nề. Cả hai suôn sẻ chạy thoát nạn .

Liên minh chư hầu tan rã[sửa|sửa mã nguồn]

Lã Bố màn biểu diễn bắn kích viên môn cứu Lưu Bị, ảnh minh họa đời nhà ThanhTrong lúc đó, những chư hầu trong liên quân chống Đổng Trác lại lục đục nội bộ với nhau. Tôn Kiên, cha của Tôn Sách và Tôn Quyền, tận dụng lúc lộn xộn, đã lấy được ngọc tỷ truyền quốc rồi bỏ trốn về Giang Đông. Viên Thiệu hoài nghi, lệnh cho thái thú Lưu Biểu ở Kinh Châu đem quân đánh úp Tôn Kiên để đòi lại ngọc tỉ. Tôn Kiên chạy thoát được nhưng quân sĩ đã tử thương quá nửa. Từ đó Tôn Kiên hận thù Lưu Biểu, chỉ chờ thời cơ báo thù. Cuối năm 191, Tôn Kiên đích thân dẫn quân đánh Kinh Châu nhưng bị Lưu Biểu vượt mặt, bản thân Tôn Kiên cũng bị tử trận. Con của Tôn Kiên là Tôn Sách phải cùng những tướng dưới trướng bỏ Giang Đông chạy sang Hoài Nam nương nhờ Viên Thuật. Lúc đó liên quân chống Đổng Trác đã bị tan rã, những chư hầu quay về địa phương của mình và khởi đầu giao chiến với nhau, quên cả trách nhiệm bắt đầu là diệt Đổng Trác. Nhiều anh hùng như Tào Tháo và Lưu Bị, mặc dầu chưa chính thức được ban tước và quân, cũng khởi đầu kiến thiết xây dựng lực lượng riêng .Viên Thiệu lúc mới khởi sự địa phận rất nhỏ. Có lúc lương thực hết sạch, Thiệu phải mượn lương của chư hầu Hàn Phức ở Ký Châu. Mưu sĩ Phùng Kỷ liền bày mưu cho Viên Thiệu một mặt dụ Công Tôn Toản cùng Thiệu đánh Ký Châu, mặt khác báo tin này cho Hàn Phức. Hàn Phức hoảng sợ, lại hèn nhát. Sau khi nghe lời dụ của Viên Thiệu, Hàn Phức liền dâng Ký Châu cho Thiệu nhằm mục đích bảo vệ Ký Châu khỏi sự xâm phạm của Công Tôn Toản. Nhờ đó, Viên Thiệu lấy được Ký Châu mà không tốn chiến binh. Công Tôn Toản biết mình bị Viên Thiệu lừa gạt, lập tức cất quân báo thù. Kết quả là quân của Toản thảm bại, bản thân Toản suýt bị bộ tướng của Viên Thiệu là Văn Xú bắt sống nếu không có Triệu Vân cứu .Năm 193, Tào Tháo cho đón cha mình là Tào Tung từ quê nhà tới địa thế căn cứ của mình, có đi qua nghỉ đêm ở Từ Châu. Thứ sử Từ Châu là Đào Khiêm lệnh cho bộ tướng Trương Khải liên tục hộ tống Tào Tung về chỗ Tào Tháo. Nhưng Trương Khải thấy Tào Tung mang nhiều vàng bạc của cải nên nổi lòng tham, đã giết ông ta trong đêm để cướp sạch. Tào Tháo nghe tin thì vô cùng tức giận, đem đại quân đánh Từ Châu báo thù cho cha mình. Quân đội của Đào Khiêm yếu thế, phải liên thủ với Lưu Bị lúc đó đang theo Công Tôn Toản, mới đẩy lui được quân Tào. Năm 194, Đào Khiêm ốm chết, Lưu Bị thay Đào Khiêm quản lý Từ Châu .Sau khi bị Lý Thôi và Quách Dĩ vượt mặt, Lã Bố trong thời điểm tạm thời chạy trốn, phiêu bạt một thời hạn qua những chư hầu khác nhau. Sau này Lã Bố thấy Tào Tháo lơi lỏng phòng bị nên đã tập hợp quân đội cùng những thuộc hạ như Cao Thuận, Trương Liêu chiếm Bộc Dương. Lã Bố cũng thu phục được mưu sĩ Trần Cung, người vốn muốn theo Tào Tháo nhưng bất mãn trước việc ông ta tàn sát dân Từ Châu khi đánh Đào Khiêm. Với tài túc trí đa mưu, Trần Cung giúp Lã Bố thắng Tào Tháo nhiều trận, thậm chí còn suýt bắt sống được ông. Tuy nhiên, Lã Bố sau đó đã trúng kế của Tào Tháo nên thất bại trong việc giữ địa phận, cùng đường đành phải liên minh với đồng đội Lưu Bị ở Từ Châu, nhưng phải tạm đóng quân ở Q. Tiểu Bái. Tận dụng sự thiếu cẩn trọng của Trương Phi khi được Lưu Bị giao việc giữ Từ Châu, Lã Bố giật mình đánh úp Từ Châu. Để chuộc lỗi với Lưu Bị, Lã Bố vẫn cho ông ta đóng quân ở Tiểu Bái, nói thác là chỉ thay Trương Phi giữ Từ Châu để tránh hỏng việc. Khi Viên Thuật vây đánh địa thế căn cứ Tiểu Bái của Lưu Bị, Lã Bố đã bắn kích viên môn cứu ông, buộc Viên Thuật phải giải vây rút về. Tuy nhiên, Lã Bố sau đó lại trở mặt đánh Lưu Bị và chiếm được Tiểu Bái. Lưu Bị phải dẫn quân về hàng Tào Tháo làm thế lực của Tào Tháo càng trở nên vững mạnh .

Viên Thuật xưng đế[sửa|sửa mã nguồn]

Lúc này ở Hoài Nam, Tôn Sách không muốn ở với Viên Thuật nữa, cùng Trương Chiêu và những thuộc hạ thân tín ra sức tự lập. Tôn Sách lấy cớ đi đánh chư hầu nguy hại là Lưu Do để bảo vệ gia quyến, đồng thời để ngọc tỷ lại làm tin. Viên Thuật đồng ý chấp thuận. Sau khi vượt mặt được Lưu Do ở Dương châu, Tôn Sách thừa thắng chinh phục Ngô quận và Cối Kê, vượt mặt được những chư hầu Nghiêm Bạch Hổ và Vương Lãng. Nhờ đó Sách chính thức làm chủ Giang Đông, li khai với Viên Thuật và gửi thư nhu yếu ông ta trả lại ngọc tỉ. Viên Thuật thấy Tôn Sách làm phản mình thì vô cùng khó chịu, nên không chịu trả ngọc tỉ. Có ngọc tỉ truyền quốc, Viên Thuật đã tự xưng đế không lâu sau đó, dù nhà Hán vẫn còn. Hành động này của Thuật bị Tào Tháo và những chư hầu xem là tội phản nghịch, nên họ đã cùng liên minh với nhau để đánh ông .Để đối phó với những chư hầu, Viên Thuật muốn liên minh với Lã Bố, thậm chí còn cho sứ giả đến xin kết nghĩa thông gia. Nhưng Lã Bố đã khước từ nhu yếu này, quyết định hành động đi theo liên minh những chư hầu để thảo phạt Viên Thuật. Viên Thuật thua to nhiều trận liền, lực lượng trở nên suy yếu, đành phải an phận ở Hoài Nam để cố thủ .

Tào Tháo nắm thiên tử[sửa|sửa mã nguồn]

Tam quốc diễn nghĩa, ảnh minh họa vào thời Minh họa Tào Tháo, nhân vật phản diện chính trong, ảnh minh họa vào thời nhà ThanhLúc đó ở Trường An, những quan đại thần là Dương Bưu và Chu Tuấn thấy bọn Thôi, Dĩ chuyên quyền, đã bày mưu với Hán Hiến Đế để li gián bọn chúng, buộc Lý Thôi và Quách Dĩ phát sinh xích míc và phải trở mặt đánh lẫn nhau suốt hai tháng. Nhân lúc bọn chúng hủy hoại nhau, những quần thần bí mật hộ tống vua Hán về Lạc Dương để thoát khỏi bọn chúng. Lý Thôi và Quách Dĩ nghe tin phải giảng hòa rồi đem quân đuổi theo bắt vua lại. Các bộ tướng triều đình như Đổng Thừa, Dương Phụng, Từ Hoảng nhiều lần giúp vua đẩy lui được liên quân Lý-Quách nhưng binh sĩ cứ hao hụt dần. Hán Hiến Đế đành triệu Tào Tháo đem quân đến Lạc Dương cứu giá, cả Lý Thôi và Quách Dĩ đều bị Tào Tháo vượt mặt. Lý Thôi, Quách Dĩ đành đem quân về trấn thủ Trường An và My Ổ. Về sau cả hai đều bị thủ hạ giết chết để hàng Tào Tháo .Quyền lực của Tào Tháo mở màn mạnh lên sau khi chiếm hữu được Hán Hiến Đế. Năm 198, Tào Tháo lấy danh nghĩa giúp Lưu Bị, cất đại quân chinh phạt Lã Bố ở Từ Châu. Lã Bố thua trận liên tục, bị vây khốn ở Hạ Bì, cùng đường đành xin kết nghĩa thông gia với Viên Thuật để được ông ta gửi quân chi viện. Viên Thuật không tin ông, đòi Lã Bố phải đem con gái mình qua trước rồi mới xuất binh. Do bị quân Tào vây chặt thành, kế hoạch này đã thất bại. Lã Bố sau đó bị những thủ hạ làm phản, trói lại nộp cho Tào Tháo và ở đầu cuối bị Tào Tháo xử tử. Tuy lấy được Từ Châu, Tào Tháo đã không trao lại quyền trấn áp châu này cho Lưu Bị như đã hứa, mà quyết định hành động giữ ông ta ở lại Hứa Xương để dễ bề trấn áp .Viên Thuật tuy không cứu Lã Bố, nhưng khi thấy thế lực của Tào Tháo ngày càng vững mạnh, ông muốn đem ngọc tỷ và ngôi vua sang trao cho anh là Viên Thiệu ở Ký Châu để cùng liên minh chống Tào. Năm 199, Tào Tháo sai Lưu Bị đem quân chặn đánh Viên Thuật ở Từ Châu khi ông ta đang trên đường sang chỗ Viên Thiệu. Quân Viên Thuật thua to phải rút về Hoài Nam. Trên đường rút quân, Viên Thuật lâm bệnh qua đời và thế lực của ông đã bị Tào Tháo và Tôn Sách thôn tính sau đó. Tào Tháo cũng tịch thu được ngọc tỷ của Viên Thuật .

Khi Tào Tháo nắm vua Hán, trở nên lộng quyền ngang ngược, khi quân phạm thượng, lấn lướt hoàng đế. Hán Hiến Đế không cam chịu thân phận đó, lập tức viết một mật chiếu cho Đổng Thừa, khuyên Thừa giết Tháo. Đổng Thừa lập ra hội Nghĩa trạng, tức là hội chống Tào Tháo. Ít lâu sau có bảy người tham dự, trong đó có Mã Đằng và Lưu Bị. Về sau, Mã Đằng về Tây Lương, Lưu Bị về Từ Châu, Đổng Thừa giận họ nên phát bệnh. Khi chữa bệnh cho Đổng Thừa, thái y Cát Bình phát hiện Thừa muốn diệt Tào Tháo, xin tham gia vào Nghĩa trạng. Nhưng ngay sau đó kế hoạch đã bị bại lộ khi người đầy tớ của Đổng Thừa, do bị chủ trách phạt nên oán giận, bí mật tố giác vụ hội Nghĩa trạng cho Tào Tháo biết. Tào Tháo bèn cho bắt Cát Bình đem tra tấn để lấy lời khai nhưng Cát Bình đã từ chối khai và tự sát. Sau một hồi điều tra, vụ việc đã bị phát hiện, và cả năm người bọn Đổng Thừa cùng gia quyến của họ đều bị Tào Tháo chém đầu.

Về phần Lưu Bị, sau khi hủy hoại Viên Thuật đã không thu quân về Hứa Đô theo lệnh của Tào Tháo mà giết thái thú Từ Châu là Xa Trụ và đóng quân tại đây để ngầm củng cố thế lực, dù chưa chính thức li khai. Tào Tháo hoài nghi, đã sai Lưu Đại và Vương Trung đem quân tới Từ Châu để giám sát Lưu Bị, nhưng họ bị ông bức đuổi về Hứa Đô. Biết Lưu Bị nằm trong hội Nghĩa trạng nên ngay sau khi trừ Đổng Thừa, Tào Tháo dẫn quân đánh Từ Châu, Lưu Bị không chống cự nổi phải chạy sang Viên Thiệu, Trương Phi trốn về Nhữ Nam còn Quan Vũ do cùng đường nên phải tạm đầu hàng Tào Tháo. Về sau, Quan Vũ khước từ mọi phong thưởng của Tào Tháo, tự mình cưỡi ngựa qua 5 ải chém 6 tướng để về với Lưu Bị .
Viên Thiệu sau khi tàn phá được quân địch phía Bắc của mình là Công Tôn Toản đã trở thành một thế lực quân phiệt hùng mạnh ở Hà Bắc mà ngay cả Tào Tháo cũng phải lo lắng. Do đó Lưu Bị sau khi li khai Tào Tháo khởi đầu đã quyết định hành động sang Ký Châu với Viên Thiệu để cùng đánh Tào, tuy nhiên do nhận thấy Viên Thiệu không có năng lực bình định thiên hạ nên ông đành bỏ đi. Và trong chiến dịch quân sự chiến lược đánh Viên Thiệu, Tào Tháo với giải pháp ” lấy ít địch nhiều ” cùng tài mưu lược của mình, đã giành được thắng lợi khởi đầu ở trận Bạch Mã – Diên Tân và thắng lợi quyết định hành động của Tào Tháo là tại trận Quan Độ cuối năm 200. Nỗ lực báo thù của Viên Thiệu sau đó đã bị phá sản trọn vẹn khi ông lại để thua tiếp một trận đánh lớn khác với Tào Tháo ở Thương Đình nên từ đó sức khỏe thể chất khởi đầu suy sụp, lực lượng cũng trở nên kiệt quệ .Năm 202, Viên Thiệu qua đời. Do Thiệu bỏ con trưởng Viên Đàm để lập con út Viên Thượng lên kế vị, những con của ông đã phát sinh xích míc rồi dấy binh đánh lẫn nhau. Tào Tháo thừa cơ hội bạn bè họ Viên cắn xé lẫn nhau, đem quân chiếm được cả bốn châu Hà Bắc, buộc tàn dư họ Viên phải chạy sâu vào Liêu Đông. Tào Tháo bèn mượn tay thái thú Liêu Đông là Công Tôn Khang để giết hai bạn bè Viên Thượng và Viên Hy, một người con thứ khác của Viên Thiệu. Thất bại của Viên Thiệu đã đặt cơ sở cho Tào Tháo củng cố quyền lực tối cao tuyệt đối khắp miền bắc Trung Quốc .

Lưu Bị kháng Tào[sửa|sửa mã nguồn]

Cũng trong thời hạn này, Lưu Bị lập được địa thế căn cứ mới ở Nhữ Nam để tự chống Tào Tháo, hai nghĩa đệ của ông ta là Quan Vũ và Trương Phi cũng tìm đường theo về. Năm 201, Lưu Bị tự đem quân đi tiến công Tào Tháo nhưng bị thất bại nặng nề, bèn tới Kinh Châu nương nhờ Lưu Biểu là một người anh họ xa của mình cho lánh nạn. Lưu Bị được Lưu Biểu cho đóng quân ở Q. Tân Dã để đề phòng Tào Tháo, tại đó ông đã thu phục được mưu sĩ Từ Thứ. Từ Thứ với tài mưu lược của mình, ông đã giúp Lưu Bị thắng quân Tào nhiều trận. Nhưng Tào Tháo lập mưu bắt mẹ của Từ Thứ, buộc Từ Thứ phải theo mình. Trước khi buộc phải rời bỏ Lưu Bị, Từ Thứ tiến cử Gia Cát Lượng với Lưu Bị. Sau ba lần đến thăm lều cỏ của Gia Cát Lượng, Lưu Bị đã chiêu mộ được ông ta làm mưu sĩ. Hai lần tiên phong, Gia Cát Lượng lấy cớ đi có việc để phủ nhận gặp khách. Chỉ có lần sau cuối vì cảm kích bởi sự chân thành và kiên trì của Lưu Bị mà Gia Cát Lượng mới quyết định hành động theo phò tá .Năm 208, Lưu Biểu mất, để lại di chúc trao Kinh Châu cho con trưởng là Lưu Kỳ. Nội bộ Kinh Châu khởi đầu lục đục khi bộ tướng của Lưu Biểu là Sái Mạo đưa con thứ Lưu Tông lên làm chúa rồi định cho người giết Lưu Kỳ đi để trừ họa, nhưng Lưu Kỳ đã dữ thế chủ động trốn về Giang Hạ. Tào Tháo biết tin Kinh Châu đang có biến loạn, lập tức tự đem quân đi chiếm Tân Dã. Lưu Bị nhận thấy binh mã ở Tân Dã không đủ năng lực chống Tào nên muốn tạm rút lui. Do được lòng dân chúng thành Tân Dã nên trước viễn cảnh bị quân Tào xâm lăng, hàng loạt dân trong thành một lòng xin đi theo Lưu Bị. Lưu Bị đành đưa dân Tân Dã về thành Tương Dương của Lưu Tông, tại đây Lưu Bị bị khước từ không cho vào thành. Không còn cách nào khác ông phải liên tục nam tiến xuống Giang Hạ ( 江夏 ), là thành của Lưu Kỳ, do bị Sái Mạo hãm hại nên bỏ trốn đến đây. Ở Giang Hạ, Lưu Bị ở đầu cuối cũng tạm có được một chỗ dung thân để chống lại cuộc tiến công kinh hoàng của Tào Tháo. Tào Tháo sai người đưa thư tới Tương Dương chiêu hàng Lưu Tông. Lưu Tông chấp thuận đồng ý, dẫn tùy tùng về Hứa Đô đầu hàng, dữ thế chủ động nộp hết chín Q. Kinh Châu cho Tào Tháo .

Trận Xích Bích[sửa|sửa mã nguồn]

Còn ở Giang Đông, Tôn Quyền vừa mới lên nắm quyền sau cái chết giật mình của người anh Tôn Sách. Năm 208, Tôn Quyền vượt mặt được tướng của Lưu Biểu là Hoàng Tổ ở Giang Hạ, thu phục được tướng giỏi dưới trướng Hoàng Tổ là Cam Ninh. Cả Tào Tháo lẫn Lưu Bị đều định liên minh với Tôn Quyền để chống lại nhau. Tuy nhiên, Gia Cát Lượng tự mình đến Q. Sài Tang ( 柴桑 ) và thuyết phục được Tôn Quyền hợp tác với Lưu Bị. Các bề tôi của Tôn Quyền phân thành hai phe là chủ hàng và chủ chiến. Đứng đầu phe chủ hàng là Trương Chiêu, đứng đầu phe chủ chiến là Chu Du. Tôn Quyền nghe theo Chu Du, quyết liên minh với Lưu Bị để đánh Tào Tháo. Mùa đông năm 208, Tào Tháo dẫn đại quân tiến xuống phía đông nam đánh Tôn Quyền để thống nhất Nước Trung Hoa. Biết quân Tào không quen thủy chiến, Chu Du và Gia Cát Lượng đã lệnh cho mưu sĩ Bàng Thống đến trá hàng, dụ Tào Tháo cho nối những thuyền chiến lại với nhau để dễ bày chiến trận. Liên minh Tôn-Lưu tận dụng thời cơ này để dùng hỏa công kháng Tào, đã dẫn đến thất bại thảm hại nhất của Tào Tháo tại trận Xích Bích .

Thế Chân Vạc hình thành[sửa|sửa mã nguồn]

Sau khi thua trận Xích Bích, lực lượng của Tào Tháo về cơ bản không còn trội hơn so với Lưu Bị và Tôn Quyền như trước nữa. Thế chân vạc dần hình thành từ đây .Do trước đó đã chiếm được Kinh Châu, Tào Tháo đã giao ba Q. lớn của châu này là Nam Quận, Tương Dương và Hợp Phì lần lượt cho Tào Nhân, Hạ Hầu Đôn và Trương Liêu coi giữ. Liên minh Tôn-Lưu thừa thắng trận Xích Bích, cùng nhau xâu xé những vùng đất này. Năm 209, Chu Du dẫn quân đánh Nam Quận, vượt mặt được Tào Nhân nhưng Nam Quận đã bị Gia Cát Lượng đem quân chiếm mất trước đó, và cả Kinh Châu lẫn Tương Dương cũng lần lượt về tay Lưu Bị. Vận đen không ngừng đeo đuổi Đông Ngô khi Tôn Quyền dẫn quân đánh trận Hợp Phì thì bị Trương Liêu vượt mặt .Để lấy Kinh Châu mà không phải cất quân, Chu Du chỉ cho Lưu Bị ” mượn Kinh Châu ” và khi Lưu Kỳ ( con trưởng Lưu Biểu ) chết thì phải trả, do Lưu Kỳ trên danh nghĩa vẫn đang thừa kế Lưu Biểu ở Kinh Châu. Cuối năm 209, Lưu Kỳ mất, Chu Du lại sai Lỗ Túc đến đòi. Một lần nữa Gia Cát Lượng lại dùng mưu để trì hoãn yếu tố này khi nói rằng muốn mượn Kinh Châu cho đến khi Lưu Bị đánh chiếm được đất Tây Xuyên của Lưu Chương, nếu không sẽ không có chỗ dung thân. Vì thế Chu Du rất tức giận và thề sẽ tìm kế trả đũa Gia Cát Lượng .
Với dự tính loại trừ Lưu Bị, Chu Du bày mưu cho Tôn Quyền gả em gái mình cho Lưu Bị. Sau đó, Lưu Bị mắc mưu sang Sài Tang để làm lễ cưới. Tuy nhiên, Tôn Quyền rất nghe lời mẹ mình là Ngô Quốc Thái Phu Nhân ; bà này rất quý Lưu Bị và không cho ai hãm hại Lưu Bị. Cũng do tài mưu lược của Gia Cát Lượng mà Lưu Bị sau cuối đã quay về Giang Hạ cùng với người vợ mới. Năm 210, Chu Du liền dùng cách khác đánh Kinh Châu khi dữ thế chủ động sửa soạn binh mã rồi mượn tiếng đánh Tây Xuyên nhưng thực ra là muốn chiếm Kinh Châu để Lưu Bị chủ quan không phòng bị, nhưng mưu kế này sau cuối vẫn thất bại bởi những kế sách đúng đắn của Gia Cát Lượng. Thất vọng, Chu Du buồn bã về Sài Tang rồi quá uất ức mà qua đời .Tào Tháo sau hai năm án binh bất động đã hủy hoại luôn thế lực của Hàn Toại, Mã Đằng, đánh đuổi Mã Siêu ở Tây Lương ( 211 ) và Trương Lỗ ở Hán Trung ( 215 ), nhưng vẫn không hề thống nhất Trung Quốc. Về sau Mã Siêu quay lại đánh Tào Tháo ở trận Ký Thành để báo thù nhưng vẫn thất bại nặng nề, phải liều chết phá vây để chạy thoát. Siêu bỏ chạy, khởi đầu phiêu bạt qua Trương Lỗ, sau này do nghe lời dụ hàng của Lưu Bị mà Mã Siêu mới về theo Lưu Bị .Lưu Bị cũng dẫn quân Tây chinh đánh Lưu Chương, chiếm được Thủ Đô ( Ích Châu ) năm 214. Tuy nhiên đó là một đại chiến không mấy thuận tiện vì dù thắng trận nhưng quân đội Lưu Bị chịu nhiều tổn thất, đặc biệt quan trọng cái chết trong đám loạn tiễn của mưu sĩ Bàng Thống ở gò Lạc Phượng. Sang năm 219, Lưu Bị nhận ra thời cơ chinh phục Tập Đoàn Cafe Trung Nguyên đã đến, liền sai tướng Hoàng Trung đánh vào đất Hán Trung của Tào Tháo, giết được tướng Tào là Hạ Hầu Uyên. Tào Tháo tức giận đem quân đến báo thù nhưng lại thất bại nặng nề phải rút về Nghiệp Thành. Sau thắng lợi này, Lưu Bị lên ngôi Hán Trung vương .

Cái chết của Quan Vũ[sửa|sửa mã nguồn]

Khi Lưu Bị đang đánh Hán Trung thì Quan Vũ cũng đánh Tương Dương và Phàn Thành. Tướng giữ Phàn Thành là Tào Nhân thua trận liên tục. Tào Tháo phải sai Vu Cấm và Bàng Đức đem quân đi cứu viện. Quan Vũ đánh thắng cả đại quân cứu viện, Vu Cấm bị bắt sống, Bàng Đức không hàng bị chém, còn Tào Nhân bị Quan Vũ vây chặt ở Phàn Thành. Tào Tháo thấy tình hình nguy khốn đành phải liên minh với Tôn Quyền để đánh Quan Vũ. Tháo sai Từ Hoảng đem quân đến chi viện cho Phàn Thành để dụ Quan Vũ đem quân ở Kinh Châu ra đánh. Do Tôn Quyền trước đó đã vờ vịt không bổ nhiệm Lã Mông để cho Lục Tốn, lúc đó còn là một vị tướng trẻ ít khét tiếng, lên làm đô đốc nước Ngô ; Quan Vũ chủ quan khinh địch, liền dồn hết binh sĩ ở Kinh Châu tới đánh Từ Hoảng, khiến thành Kinh Châu gần như bỏ không. Tôn Quyền thừa cơ sai Lã Mông đem quân đánh úp Kinh Châu. Quan Vũ nghe tin đó thì hoảng loạn, đem quân từ Phàn Thành về định chiếm lại Kinh Châu thì thất bại và bị quân Ngô vây chặt ở Mạch Thành. Quan Vũ cùng đường phải sai sứ sang Thượng Dung yêu cầu hai bộ tướng của Lưu Bị là Mạnh Đạt và Lưu Phong đem quân tới cứu viện nhưng họ không chấp thuận đồng ý. Nỗ lực phá vây của Quan Vũ cũng không thành, ông sau cuối đã bị Tôn Quyền bắt giết .

Ba nước cùng xưng đế[sửa|sửa mã nguồn]

Tam quốc diễn nghĩa.Một bức tranh vẽ Gia Cát Lượng, một nhân vật điển hình nổi bật trongTình trạng giằng co giữa ba thế lực vẫn bế tắc cho đến khi Tào Tháo chết vào năm 220, có lẽ rằng do bị u não. Năm đó, con trưởng của Tào Tháo là Tào Phi ép phế Hiến Đế và lập ra nhà Ngụy. Đáp lại, năm 221, Lưu Bị tự xưng đế Thục Hán ( để chứng tỏ vẫn mang dòng máu quý tộc nhà Hán nhưng đặt đô tại Thủ Đô Thục ). Trước khi lên ngôi, Lưu Bị cũng tập trung chuyên sâu diệt trừ Lưu Phong và Mạnh Đạt vì trước đó họ đã không cứu Quan Vũ. Lưu Phong bị giết nhưng Mạnh Đạt thì chạy thoát và đầu hàng Tào Phi .Lúc này, Tôn Quyền lại ngả về phía Ngụy. Ông chịu để Tào Phi phong vương nước Ngô. Tôn Quyền thao tác này nhằm mục đích tập trung chuyên sâu lực lượng chống Lưu Bị do Lưu Bị quyết tâm khởi binh đánh Ngô để báo thù cho Quan Vũ đã bị Tôn Quyền giết chết trước đó .Một loạt những sai lầm đáng tiếc mang tính kế hoạch do hành vi nóng vội của Lưu Bị đã dẫn đến thất bại của quân Thục Hán trong trận Hào Đình. Tuy nhiên, Lục Tốn ( 陆逊 ), quân sư phía Ngô đã từng chĩa mũi nhọn tiến công về phía nước Thục, đã ngưng không liên tục dấn sâu về phía tây. Vì tin vào quyết tâm đánh Thục của Lục Tốn, Tào Phi phát động một cuộc xâm lược vào nước Ngô vì cho rằng quân Ngô vẫn còn ở ngoài địa phận. Cuộc tiến công đã bị tiêu diệt bởi sự kháng cự kinh khủng của quân Ngô cùng với bệnh dịch bùng phát phía bên quân Ngụy. Những thắng lợi liên tục trước Thục và Ngụy đã giúp thanh thế của Đông Ngô ngày càng vững mạnh. Năm 229, Tôn Quyền quyết định hành động xưng đế .Trong lúc đó tại nước Thục, Lưu Bị mắc bệnh qua đời năm 223 và để lại con trai Lưu Thiện còn nhỏ dại. Trương Phi đã chết trước đó nên Lưu Bị đành phó thác Lưu Thiện cho Gia Cát Lượng chăm nom. Nắm bắt thời cơ này, Tào Phi gắng mua chuộc 1 số ít lực lượng, trong đó có Tôn Quyền và những bộ tộc thiểu số để tiến công nước Thục. Một sứ giả của Thục thuyết phục được Tôn Quyền lui quân, nhưng Gia Cát Lượng vẫn phải lo giải quyết và xử lý quân của những bộ tộc thiểu số .Một trong những mưu lược tài ba của Gia Cát Lượng trong thời hạn này là thực thi chiến dịch thu phục Mạnh Hoạch, thủ lĩnh bộ tộc người Man ( 蛮族 ). Gia Cát Lượng đã bảy lần bắt sống Mạnh Hoạch trong những cuộc trấn áp bộ tộc này, nhưng lần nào cũng cho thả ông ra nguyên vẹn. Mạnh Hoạch vì cảm động bởi mưu trí và lòng hiền lành của Gia Cát Lượng nên sau đó đã thề mãi mãi gắn bó với nhà Thục .Trong lúc này, năm 227, Tào Phi cũng giật mình lâm bệnh mà chết, những vua Ngụy về sau dần mất thực quyền vào tay họ Tư Mã. Gia Cát Lượng do đó liền nhìn về phía bắc. Tuy nhiên, bản thân ông cũng không còn sống được bao lâu nữa. Chiến thắng đáng kể ở đầu cuối của ông trong chiến dịch chống lại quân Ngụy có lẽ rằng là chiêu hàng được Khương Duy về phía mình. Khương Duy trước đó là một tướng bên Ngụy, có năng lực quân sự chiến lược. Sau sáu lần xuất quân ra Kỳ Sơn, Gia Cát Lượng dù đánh thắng nhiều trận nhưng với quá nhiều khó khăn vất vả về tiếp tế lương thảo và tướng Ngụy là Tư Mã Ý chủ trương cố thủ không giao chiến, ông không hề đạt tiềm năng là đánh chiếm Trường An .Đến năm 234, Gia Cát Lượng mất. Vua Thục Lưu Thiện lúc ấy làm theo lời dặn dò của ông, lần lượt cho Tưởng Uyển và Phí Y nhiếp chính. Sau khi cả hai người này qua đời, Khương Duy trở thành đại tướng quân thống lĩnh binh mã, liên tục những cuộc Bắc phạt với nước Ngụy, nhưng không giành được tác dụng nào đáng kể .Ở nước Ngô, năm 252, Tôn Quyền qua đời. Các vua còn lại của Đông Ngô là Tôn Lượng, Tôn Hưu và Tôn Hạo đều chỉ là những kẻ bất tài khiến triều chính rối ren. Nước Ngô suy yếu từ đó .

Nhà Tây Tấn thống nhất Nước Trung Hoa[sửa|sửa mã nguồn]

Khi đại chiến lê dài nhiều năm giữa Ngụy và Thục đang diễn ra thì phía triều đình nhà Ngụy liên tục đổi ngôi. Nhà họ Tào ngày một yếu thế. Họ Tư Mã ở nước Ngụy liên tục vững mạnh. Sau khi Tư Mã Ý mất, những con của ông là Tư Mã Sư và Tư Mã Chiêu lần lượt thay nhau nắm quyền chính. Năm 263, Tư Mã Chiêu đem quân diệt Thục, bắt Lưu Thiện. Khương Duy liên tục triển khai chiến dịch của Gia Cát Lượng chống lại Tào Ngụy, ngay cả sau khi Lưu Thiện đầu hàng. Khương Duy bày mưu kích động xung đột giữa hai tướng lớn phía Ngụy là Chung Hội và Đặng Ngải. Kế sách này đã tiến rất sát đến thành công xuất sắc, cho đến khi một tướng Ngụy trung thành với chủ là Hồ Liệt phao tin ra ngoài. Thật không may, bệnh tim của Khương Duy bộc phát ngay giữa trận đánh sau cuối. Ông liền dùng kiếm tự vẫn, lưu lại sự kháng cự ở đầu cuối của nhà Thục Hán .Sau khi Tư Mã Chiêu qua đời, con trai ông và là cháu của đại thần Tư Mã Ý là Tư Mã Viêm kế nghiệp. Cuối cùng, vào thời Tào Hoán, Tư Mã Viêm bắt Tào Hoán nhường ngôi giống như Tào Phi đã từng ép phế Hán Hiến Đế, trở thành vua Tấn Vũ Đế, sáng lập ra nhà Tấn vào năm 265 .Vua sau cuối của Đông Ngô là Tôn Hạo ( 孙皓 ) đến năm 280 cũng bị quân đội của Tấn Vũ Đế vượt mặt. Cả ba vua sau cuối của ba nước là Tào Hoán, Lưu Thiện và Tôn Hạo đều được triều đình nhà Tấn cho sống cho đến tận cuối đời. Và thế là thời đại Tam Quốc ở đầu cuối cũng đã chấm hết sau gần một thế kỷ đầy xung đột .

Sự thực của một số ít diễn biến hư cấu[sửa|sửa mã nguồn]

Các sĩ phu thời phong kiến tuy khen ngợi giá trị nghệ thuật của tác phẩm nhưng cũng có người chỉ trích vấn đề bảy thực ba hư của Tam quốc diễn nghĩa, nói là có nhiều chỗ vô căn cứ, hoang đường, vì vậy làm cho độc giả hiểu sai nhiều diễn biến trong chính sử. Trương Học Thành đời nhà Thanh và một số người khác nêu ra một số tình tiết như: kết nghĩa vườn đào, Quan Vũ hiển thánh ở Ngọc Toàn, Quan Vũ đốt đuốc ngồi suốt đêm trước cửa buồng hai Cam, My phu nhân, đường Hoa Dung Quan Vũ chặn Tào Tháo, Bàng Sĩ Nguyên chết ở gò Lạc Phượng, Chu Du uất hận nói “Đã sinh ra Du sao còn sinh Lượng”, Gia Cát Lượng tế ở sông Lô, nặn bột làm đầu người…[4] là vô căn cứ vì không thấy có ghi trong chính sử. Gần đây, các học giả Trung Quốc đã đề cập nhiều tình tiết không có thực trong lịch sử mà nhà văn La Quán Trung (hay nói chính xác hơn là những câu chuyện dân gian mà ông tập hợp để viết nên tác phẩm) đã hư cấu. Một số tài liệu khác cũng đề cập tới sự so sánh giữa sự thực lịch sử và những tình tiết hư cấu của tiểu thuyết. Một số tình tiết tiêu biểu là:

Những ấn phẩm tương quan[sửa|sửa mã nguồn]

Ngay từ khi mới vào Việt Nam, Tam quốc diễn nghĩa còn kéo theo nó hàng loạt ấn phẩm khác về các nhân vật, sự kiện liên quan đến thời Tam quốc, hoặc những cuốn khảo cứu về bản thân tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa. Tất cả những ấn phẩm đó được các tác giả người Việt sáng tác, hoặc được dịch sang tiếng Việt để giúp cho những người yêu thích Tam quốc diễn nghĩa có thêm được những góc nhìn khác nhau về tác phẩm văn chương bất hủ này của thế giới.

Có thể kể ra những tác phẩm liên quan đến sự kiện, nhân vật Tam quốc như:

Còn sách viết riêng về Khổng Minh Gia cát Lượng cũng có hàng loạt tác phẩm như :
Loại sách khảo cứu như :

Phê bình văn học[sửa|sửa mã nguồn]

Giữa tác phẩm văn học và ghi chép lịch sử, giữa tiểu thuyết và sử, đặc biệt là giữa loại tiểu thuyết lịch sử có tính chất sáng tác tập thể của nhân dân quần chúng như Tam quốc chí thông tục diễn nghĩa với loại sách gọi là “chính sử” do các sĩ phu phong kiến biên soạn, giữa hai thứ đó bản chất khác hẳn nhau. Quên mất điểm khác nhau đó sẽ dẫn tới cái nhìn sai lầm lệch lạc. Hiểu rõ và đánh giá một tác phẩm văn học nổi tiếng như Tam quốc là việc không đơn giản. Cách kể chuyện thời Tam quốc của La Quán Trung cũng cho chúng ta thấy sự phản ánh tình hình chính trị thời tác giả sống. Hoàng đế nhà Minh Vạn Lịch đã chính thức nâng Quan Vũ thành thánh để nhấn mạnh đức tính quả cảm và tuyệt đối trung thành của ông (những tính cách mà rõ ràng hoàng đế muốn đề cao để các bề tôi, thần dân noi theo). Tuy nhiên La Quán Trung lại xây dựng cho chúng ta một nhân vật Quan Vũ tinh tế hơn ở chỗ Quan Vũ chết như một thần tượng tan vỡ, đáng thương vì tính cả tin của mình. Các lời bình cổ đã không chú ý đến chi tiết này nhưng khám phá gần đây cho thấy nhân vật Quan Vũ của La Quán Trung là một sự phản ánh hấp dẫn của văn hoá Trung Quốc dưới luật thời nhà Minh, tác giả vừa theo chương trình tuyên truyền của triều đình phong kiến thời đấy mà vẫn phá luật một cách khá tinh tế.

Ý nghĩa, giá trị của tác phẩm[sửa|sửa mã nguồn]

Lịch sử Trung Quốc đã từng Open rất nhiều thời loạn thế, ví dụ điển hình như Xuân Thu Chiến Quốc, Hán Sở tranh hùng, Tam Quốc, Ngũ Hồ Thập lục quốc, Nam Bắc triều hay Ngũ Đại Thập Quốc ; nhưng nếu nói về độ nổi tiếng và thông dụng nhất, những nhân vật được biết tới nhiều nhất thì không có thời đại nào hoàn toàn có thể vượt qua Tam Quốc. Sở dĩ có điều đó là do thành công xuất sắc và ấn tượng mà cuốn tiểu thuyết ” Tam Quốc diễn nghĩa ” đem lại cho hậu thế. Tiểu thuyết này là ví dụ tuyệt vời cho mối tương tác rất là phức tạp giữa chính sử, dã sử, văn học viết hư cấu, văn chương dân gian và hoạt động và sinh hoạt văn hoá tầm trung diễn ra trong một truyền thống cuội nguồn văn hoá lớn – truyền thống cuội nguồn Trung Quốc lê dài qua bao thời đại. Người Trung Hoa ví những tác phẩm văn chương bất hủ như ” mặt trăng mặt trời vĩnh cửu cùng sông núi “, Tam Quốc Diễn Nghĩa hoàn toàn có thể nói chính là ” Nhật nguyệt treo cao ” trong kho tàng văn học Trung Quốc .

Tư tưởng ủng Lưu phản Tào[sửa|sửa mã nguồn]

Ba đồng đội nhà Lưu Bị, tranh lụa của Sekkan Sakurai ( 1715 – 1790 ) .

Tam quốc diễn nghĩa được xếp là 1 trong “Tứ đại danh tác” của Trung Hoa. Tác giả La Quán Trung đã nói rõ chủ đề ngay từ tên tác phẩm: ông dùng lịch sử của ba quốc gia thời Tam quốc để diễn giải về “nghĩa” (tư tưởng chính nghĩa) của con người, lấy đó làm chủ đề chính. Tam quốc diễn nghĩa bao hàm ý nghĩa cao siêu của tiêu chuẩn đạo đức, luân lý truyền thống Trung Hoa, ngoài ra còn có đạo lý “Nhân quả báo ứng”, “Thuận theo tự nhiên”, “Người tính không bằng trời tính”. Tác phẩm không chỉ là tiểu thuyết đơn thuần, mà còn ẩn chứa những bài học răn dạy về đạo đức, những tấm gương được mọi người tôn kính thông qua những câu chuyện lịch sử. Bởi vì nắm chắc được điểm này cho nên Tam quốc diễn nghĩa mới có thể “trường thịnh không suy”, đi sâu vào lòng người đọc suốt nhiều thời đại như vậy, không chỉ ở Trung Quốc mà cả ở những nước đồng văn như Nhật Bản, Triều Tiên, Việt Nam,…

Tam quốc diễn nghĩa là câu chuyện gần một trăm năm, sự việc nhiều nhưng không rối, đó là do ngòi bút có khuynh hướng rõ ràng của La Quán Trung. Tác giả đứng về phía Thục Hán, lên án Tào Ngụy, còn Tôn Ngô chỉ là lực lượng trung gian. Những nhân vật của Thục Hán như hoàng đế Lưu Bị với tư tưởng “trọng nhân hòa, lấy dân làm gốc”, gia đình thừa tướng Gia Cát Lượng suốt 3 đời phò tá triều đình với tấm lòng “cúc cung tận tụy, đến chết mới thôi”, các đại tướng Quan Vũ, Trương Phi, Triệu Vân, Khương Duy võ nghệ xuất chúng lại tận trung vì nước, bao phen xả thân để bảo vệ cơ nghiệp nhà Hán; Cam phu nhân chỉ là nữ nhi mà thấu hiểu đạo nghĩa, My phu nhân sẵn lòng hy sinh tính mạng để cứu dòng dõi Lưu Bị,… Mỗi nhân vật chính của nhà Thục Hán đều được khắc họa với chính khí lẫm liệt, là những tấm gương về trung thần nghĩa sĩ, con hiếu thảo, vợ tiết trinh. Nhà Thục Hán là sự kết tinh nguyện vọng của quần chúng nhân dân về một vị vua xuất thân hàn vi, biết thấu hiểu nỗi khổ và yêu thương quý trọng nhân dân, một triều đình thực hiện “nhân chính”, một xã hội giàu đạo đức với những tấm gương tôi trung vợ tiết, một đất nước thống nhất và hoà bình.

Đặc biệt trong bối cảnh tác phẩm ra đời, khi nhà Nguyên của ngoại tộc Mông Cổ đang thống trị Trung Hoa, tư tưởng “ủng Lưu phản Tào” còn thể hiện khát vọng của nhân dân Trung Hoa để có một vị vua kế thừa dòng máu người Hán (Lưu Bị là dòng dõi hoàng thất nhà Hán), đánh đuổi triều đình ngoại tộc để giành lại giang sơn cho dân tộc Hoa Hạ (một kiệt tác sân khấu ra đời trong cùng thời kỳ cũng mang tư tưởng này, đó là Con côi nhà họ Triệu).

Tuy Tam quốc diễn nghĩa có một số tình tiết hư cấu về lịch sử, nhưng về nét chính, các bộ chính sử Trung Quốc cũng công nhận triều đình Thục Hán có rất nhiều nhân vật đáng khen ngợi: vua nhà Thục Hán là Lưu Bị vốn có xuất thân hàn vi, thuở nhỏ phải đan dép cỏ kiếm sống nên rất thấu hiểu nỗi khổ của nhân dân, ông từ hai tay trắng gây dựng cơ đồ nhờ sự trợ giúp trung thành của các tướng sĩ, khi lên ngôi lại thi hành chính sách khoan hòa với nhân dân. Gia đình của thừa tướng Thục Hán là Gia Cát Lượng thì suốt ba đời đều hết lòng tận tụy vì nước và rất liêm khiết, “trong nhà chẳng để thừa gấm vóc, bên ngoài không có điền sản dư dôi”. Đại tướng Khương Duy là tổng chỉ huy quân đội cũng sống rất giản dị, “ăn uống rất mực tiết kiệm, trong nhà không có thiếp hầu, sau sân chẳng nghe thấy tiếng đàn hát”. Danh tướng Triệu Vân không quản hiểm nguy một mình cứu ấu chúa trong trận Đương Dương – Trường Bản. Các cặp cha con Triệu Vân – Triệu Quảng, Gia Cát Chiêm – Gia Cát Thượng, Phó Đồng – Phó Thiêm thì “thụ mệnh lúc lâm nguy, cha con nối đời trung nghĩa”, vì bảo vệ giang sơn xã tắc mà tráng liệt hy sinh. Những yếu tố đó rất gần gũi với hình mẫu một vị vua lý tưởng, một triều đình chân chính đối với nhân dân Trung Quốc thời phong kiến, nước Thục Hán mất rồi mà người dân địa phương đến cả nghìn năm sau vẫn còn hoài niệm và lập đền thờ. Do vậy, các câu chuyện dân gian về thời Tam Quốc có xu hướng ca ngợi Lưu Bị và nhà Thục Hán, căm ghét kẻ thù của ông là điều tất yếu, và xu hướng “ủng Lưu phản Tào” đã là tư tưởng chung của đại đa số nhân dân Trung Quốc từ trước cả khi tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa ra đời.

Trong sách sử đời Bắc Tống (khoảng 300 năm trước khi cuốn tiểu thuyết ra đời) đã có ghi lại một đoạn bút ký nói rằng: “Những trẻ em trong xóm ngõ, thường xúm lại nghe kể truyện Tam Quốc, thấy nói đến Lưu Bị thua thì cau mày không vui, có em khóc. Thấy kể Tào Tháo bại trận thì khoái chí reo mừng”. Bút ký ấy cho thấy: từ rất lâu trước khi Tam Quốc chí diễn nghĩa của La Quán Trung ra đời, nhân dân Trung Quốc đã có xu hướng “ủng Lưu phản Tào”, họ yêu mến Lưu Bị và căm ghét Tào Tháo. Chính sự kế thừa nguyên vẹn tư tưởng đó đã giúp tác phẩm được đông đảo nhân dân Trung Hoa đón nhận, họ như thấy được thái độ yêu – ghét của chính bản thân ở ngay trong tác phẩm.

Tác phẩm là sự phối hợp giữa sáng tác tập thể của những nghệ sỹ dân gian với sáng tác riêng của nhà văn, mà phần cốt lõi là sáng tác truyền miệng được tích góp qua nhiều thế hệ. Những tác phẩm truyền miệng là kết tinh của trí tuệ tập thể, biểu lộ một cách rõ nét ý thức chính trị xã hội, ý thức đạo đức luân lý và ý thức thẩm mỹ và nghệ thuật của đa phần quần chúng nhân dân, trải qua nhiều năm được La Quán Trung gọt giũa, đã đạt tới đỉnh điểm thẩm mỹ và nghệ thuật cũng như triết lý nhân sinh. Những phẩm chất tốt đẹp mà nhân dân ca tụng như : Trung hậu nhân từ ; Hào phóng chính trực ; Anh dũng ngoan cường ; Đoàn kết tương hỗ ; Thông minh mưu trí ; Quên mình vì nghĩa, … được những nghệ sỹ dân gian tập trung chuyên sâu vào nhân vật Lưu Bị và những mưu sĩ, tướng lĩnh nhà Thục Hán. Mặt khác, những nghệ sỹ dân gian cũng đem những thói hư tật xấu mà nhân dân thù ghét như : Hung ác tàn ác ; Nham hiểm gian trá ; Tự tư giả dối, Bất nhân bất nghĩa, Hống hách ngang ngược ; Hoang dâm vô độ, … để gán cho những nhân vật Tào Tháo, Đổng Trác, Viên Thiệu, Viên Thuật, Lã Bố, … Có thể nói một cách không khoa trương rằng ” Tam quốc diễn nghĩa ” là một kho tàng về thế giới quan, nhân sinh quan, ý niệm giá trị và ý niệm nghệ thuật và thẩm mỹ của quần chúng nhân dân thời cổ Trung Quốc. Đây chính là nguyên do cơ bản, khiến ” Tam quốc diễn nghĩa ” được phần đông quần chúng nhân dân ưa thích qua nhiều thế kỷ .

Triết lý chính trị và nhân sinh quan[sửa|sửa mã nguồn]

Là một tiểu thuyết lịch sử vẻ vang nên Tam quốc diễn nghĩa tiềm ẩn rất nhiều quan điểm nhân sinh và tư duy chính trị thâm thúy. Nhiều đoạn tác giả đã mượn lời dẫn truyện hoặc lời những nhân vật để lồng ghép những suy ngẫm về quy trình thịnh suy của quốc gia, về vòng tuần hoàn triều đại .

Có một câu nói nổi tiếng của người Trung Quốc được nhắc tới ngay ở đầu cuốn tiểu thuyết: “Thiên hạ đại sự, chia lâu rồi tất hợp, hợp lâu rồi tất chia” (分久必合，合久必分). Hàm ý là: Chiến tranh loạn lạc không thể kéo dài mãi vì sớm muộn sẽ có người đủ tài năng để thống nhất thiên hạ, nhưng triều đại mới sẽ lại tan vỡ nếu người kế thừa cai trị kém cỏi, quan lại tham nhũng, nhân tâm chia lìa. Điều này thể hiện rõ ngay trong tác phẩm: Nhà Hán hùng mạnh trải suốt 400 năm cuối cùng đã sụp đổ vì những vị vua bất tài, tham nhũng tràn lan khiến dân chúng nổi dậy chống lại; trong cảnh loạn lạc quân phiệt cát cứ, ba nhà Thục Hán, Tào Ngụy, Tôn Ngô nổi lên bởi những người tài trí như Lưu Bị, Tào Tháo, Tôn Quyền, nhưng cả 3 đều chỉ tồn tại được mấy chục năm rồi lần lượt sụp đổ bởi những người kế vị bất tài, để rồi thế lực mới là nhà Tấn lại nổi lên thống nhất thiên hạ.

Qua lịch sử thời Tam quốc, tác giả La Quán Trung đã gửi gắm lời nhắc nhở: giành được thiên hạ đã khó, giữ thiên hạ cũng khó không kém. Một triều đại dù quá khứ hùng mạnh, đất rộng dân đông mà người cai trị kém cỏi, lối sống hoang dâm xa xỉ, nhân tâm chia rẽ thì cũng phải sớm sụp đổ. Muốn triều đại được vững bền, muốn chiến tranh loạn lạc không tái diễn thì nhà cai trị luôn phải biết “lấy dân làm gốc” mà tận tâm lo nghĩ, mỗi người dân cũng phải biết sống có đạo đức, tuân theo lẽ phải, không tham dâm xa xỉ. Đây là bài học lịch sử mà con người ở bất kỳ thời đại nào cũng cần ghi nhớ.

Ngôn ngữ văn học[sửa|sửa mã nguồn]

Tam quốc diễn nghĩa là tiểu thuyết sử thi nên giọng điệu chủ yếu là ca ngợi hay châm biếm hài hước để phê phán. Tác phẩm khoa trương những chiến tích để ca ngợi các anh hùng hảo hán, cường điệu những khó khăn hiểm trở để thử thách tài năng võ nghệ của các anh hùng. Các nhân vật luôn có vóc dáng khác người, những hành động phi thường và tâm hồn họ cũng cao thượng hơn hẳn so với người thường. Có lẽ vì thế, dù thời Tam Quốc có nhiều trận đánh ác liệt, thương vong rất nhiều nhưng tác phẩm vẫn không gây không khí bi thảm. Truyện giống như một bản anh hùng ca về sự dũng cảm, mưu lược, tấm lòng nhân ái trung nghĩa của các vị anh hùng nhà Thục Hán, mà hậu thế khi đọc vẫn phải thấy cảm kích và thu nhận những bài học quý giá cho chính mình.

Ngôn ngữ của Tam quốc diễn nghĩa là sự kết hợp giữa văn ngôn và bạch thoại, sử dụng được ngôn từ thông dụng trong nhân dân. Ngôn ngữ kể chuyện lấn át ngôn ngữ miêu tả, và trong ngôn ngữ miêu tả rất ít sử dụng định ngữ và tính từ. Người Trung Quốc gọi loại miêu tả ngắn gọn như vậy là lối bạch miêu, nhưng nhờ lối kể chuyện khéo léo, đối thoại sinh động và sử dụng rộng rãi khẩu ngữ, các truyện cổ tích, truyền thuyết, thần thoại, chuyện lịch sử,… nên đã tạo cho tác phẩm một vẻ đẹp hấp dẫn vừa bác học và dân dã.

Sự ca tụng trong dân gian[sửa|sửa mã nguồn]

Trong dân gian có rất nhiều tác phẩm thơ văn bắt nguồn từ những tích truyện nổi tiếng trong Tam quốc diễn nghĩa.

Thừa tướng Thục Hán là Gia Cát Lượng được người dân Trung Quốc ca ngợi là “vạn đại quân sư” vì tài năng và lòng trung thành tuyệt vời, đền thờ ông tại thành Bạch Đế nổi tiếng nhất vẫn là tác phẩm của nhà thơ Đỗ Phủ thời Đường đề tặng:

Gia Cát danh thơm khắp hải hà,
Tôn thần tượng ấy đủ cao xa.
Ba chân đại đỉnh phân ranh giới,
Một quạt kê mao đuổi giặc tà.
Gây dựng bá vương tài Lã Vọng,
Mở mang cơ nghiệp chí Tiêu Hà
Những mong gánh vác phò vua Hán,
Ngũ Trượng chưa yên mộng hải hà.

Tại những thờ Quan Vũ ( tướng nhà Thục Hán ) có rất nhiều câu đối ca tụng sự nghiệp và đức độ của ông. Những câu đối nổi tiếng nhất về Quan Vũ được ghi nhận là : [ 17 ]

Mặt đỏ lòng son, cưỡi Xích thố như gió, khi rong ruổi không quên vua Đỏ.[18]
Đèn xanh xem sử xanh, nương thanh long yển nguyệt, chốn ẩn vi chẳng thẹn với trời xanh
Sinh ở Bồ châu, làm việc tại Dự châu (cùng Lưu Bị), chiến Kinh châu, thủ Từ châu, trước giờ chỉ có duy nhất ở Thần châu[19]
Anh là Huyền Đức, em là Dực Đức, bắt giữ Bàng Đức, tha Mạnh Đức[20], ngàn thu đức lớn không ai sánh bằng

Tướng Thục Hán là Triệu Vân với chiến tích một mình cứu ấu chúa Lưu Thiện trong trận Đương Dương – Trường Bản thì được dân gian ca tụng bằng bài thơ :

Máu đỏ chan hòa áo giáp hồng
Đương Dương ai kẻ dám tranh hùng
Xưa nay cứu chúa xông trăm trận
Chỉ có Thường Sơn Triệu Tử Long

Ngay cả ở Việt Nam, dân gian đã có những câu thơ thể hiện tinh thần ca ngợi nhà Thục Hán trong truyện Tam quốc như sau[21]:

Truyện Tam quốc trực trần thật sự
Coi với trong chánh (chính) sử không sai
Đã lắm trang quỷ quyệt trí tài
Lại nhiều kế tâm hoài nghĩa khí
Ai nhân từ bằng ông Lưu Bị
Ai gian hùng như Ngụy Tào Man
Quan công Hầu một tấm trung can
Lòa ngọn đuốc rỡ ràng gương nhật nguyệt
Trương Dực Đức oanh oanh liệt liệt
Tính bình sanh chân thật trực tình

Nhà thơ Tản Đà của Nước Ta có bài thơ ca tụng lòng tận trung báo quốc của thừa tướng Gia Cát Lượng của nhà Thục Hán :

Lục xuất Kỳ Sơn Gia Cát Lượng
Lòng trung chói sáng cõi nhân hoàn
Biểu xuất sư hoà lệ chứa chan
Xiết nghĩ giang sơn cùng ấu chúa
Thành bại, hưng vong, trời đã định
Tranh hùng cát cứ khả do nhân

Hành trình ở Nước Ta[sửa|sửa mã nguồn]

Do nội dung hết sức hấp dẫn nên sách Tam quốc rất được người đọc Việt Nam đón nhận. Ngay từ đầu thế kỷ 20 khi chữ quốc ngữ mới manh nha hình thành và phát triển ở Việt Nam thì Tam quốc diễn nghĩa đã ngay lập tức được các nhà Nho dịch sang chữ Quốc ngữ để người đọc Việt Nam làm quen với một kiệt tác của văn học cổ Trung Quốc. Vì vậy quá trình xuất bản và giới thiệu Tam quốc diễn nghĩa ở Việt Nam dường như cũng song hành với sự phát triển chữ quốc ngữ ở Việt Nam.

Năm 1960, Nhà xuất bản Á Châu cho ra bản dịch đáng chú ý khác của Tử Vi Lang Tam quốc chí diễn nghĩa được chia thành 8 tập, cũng có lời bình và phần ngoại thư ở cuối sách của Mao Tôn Cương và phần đầu có Bài ca mở đầu. Ngoài ra, bản dịch này cũng có hình minh họa cùng dòng chú thích. Ấn bản lần 2 năm 1961–1962 và được tái bản năm 1969 và năm 1972.

Năm 1967–1968, Nhà xuất bản Hương Hoa cho ra bản dịch của Mộng Bình Sơn, in thành một tập duy nhất dày gần 1700 trang, tiếc rằng bản dịch này đã bỏ bớt một số đoạn thơ trong nguyên tác, nhưng ở phần cuối sách lại có thêm phần “Ngoại thư” dài khoảng 60 trang, chưa kể những “lời nhận xét của người thời nay” cùng với lời bàn của Mao Tôn Cương trích trong Thánh thán ngoại thư ở cuối mỗi hồi. (Bản dịch này được tái bản nhiều lần)

Năm 1972, Nhà sách Khai Trí ở 62 Lê Lợi, Sài Gòn cũng xuất bản Tam quốc diễn nghĩa theo bản dịch của Phan Kế Bính in năm 1909

  • Ở miền Bắc, sau bản in năm 1909 của dịch giả Phan Kế Bính, tròn 40 năm sau, năm 1949 nhà in Phúc Chi ở 95 Hàng Bồ, Hà Nội mới in tiếp Tam quốc diễn nghĩa, người dịch là Hồng Việt, bản này trình bày hai cột như trên báo, tổng cộng lên tới hơn 2000 trang.

Sau đó mãi đến cuối năm 1959 và đầu năm 1960, Nhà xuất bản Phổ Thông mới lại cho in Tam quốc diễn nghĩa (chia thành 13 tập), vẫn dựa trên bản dịch năm 1909 của Phan Kế Bính, nhưng do Bùi Kỷ hiệu đính khá nhiều bằng cách đem đối chiếu với nguyên bản tiếng Trung Quốc mới nhất vào thời điểm ấy do Nhân dân Văn học xã Bắc Kinh xuất bản năm 1958. Trong số tất cả các bản dịch trước đó thì đây là bản dịch được hiệu đính kỹ lưỡng nên rất trau chuốt, toát lên được cái thần của Tam quốc nhất. Đặc biệt tập 1 có đăng lời nói đầu của bộ biên tập Nhà xuất bản Nhân dân Văn Học Trung Quốc dài tới 35 trang, phân tích khá kỹ nội dung truyện và lần đầu tiên có in bài từ mở đầu truyện do cụ Bùi Kỷ dịch với những dòng hào sảng, cùng với những tranh minh hoạ do hai họa sĩ Trung Quốc Từ Chính Bình và Từ Hoằng Đạt thể hiện thật sống động như trong một cuốn phim.

  • Năm 1975, đất nước thống nhất, nhưng phải 12 năm sau, Tam quốc diễn nghĩa mới được Nhà xuất bản Đại học và Trung học chuyên nghiệp cho in vào năm 1987. Bản dịch này chia làm 8 tập, dựa vào bản in năm 1959 của Nhà xuất bản Phổ Thông, ngoài ra còn có bản đồ và bảng đối chiếu địa danh xưa và nay. Ngay năm sau 1988, Nhà xuất bản Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp lại nối bản và Nhà xuất bản Giáo dục lại cho “in lần thứ hai” vào năm 1996. Kể từ đó, việc xuất bản Tam quốc diễn nghĩa được thực hiện một cách rộng rãi và thường xuyên. Đáng chú ý là bộ tập tranh Tam quốc diễn nghĩa liên hoàn họa do hai họa sĩ Trung Quốc Từ Chính Bình và Từ Hoằng Đạt vẽ, Nhà xuất bản Mũi Cà Mau in đủ 7124 tranh, chia thành 30 tập, được tái bản năm 2004.

Xin nói thêm về bộ Tam quốc diễn nghĩa liên hoàn họa: Thực tế, bộ truyện tranh Tam quốc diễn nghĩa liên hoàn họa do gần 30 họa sĩ kỳ công vẽ nên, mỗi tập có từ một đến năm họa sĩ tham gia. Hai họa sĩ Từ Chính Bình và Từ Hoằng Đạt chỉ là người vẽ tập đầu tiên “Kết nghĩa vườn đào”. Họa sĩ vẽ nhiều tập nhất là Uông Ngọc Sơn, tham gia vẽ 9 tập. Bản đầy đủ nhất của bộ truyện Tam quốc diễn nghĩa liên hoàn họa được in thành 65 tập, gồm 7456 tranh (nhiều hơn khoảng 300 tranh so với bộ truyện do Nhà xuất bản Mũi Cà Mau đã in). Tuy vậy, những minh họa trong bộ “Tam quốc diễn nghĩa liên hoàn họa” kể ở trên vẫn chưa thể hiện đầy đủ nội dung truyện Tam quốc diễn nghĩa. Vì vậy đến năm 2007, các họa sĩ Trung Quốc đã vẽ tiếp các phần còn thiếu và gộp thành 30 tập bổ sung nữa. Có thể kể tên một số tập mới trong bộ Tam quốc diễn nghĩa liên hoàn họa bổ sung gồm 30 tập (20 tập dài và 10 tập ngắn), được xuất bản lần đầu năm 2007 như: Bắc Hải cứu Khổng Dung, Chém Vu Cát, Đài Đồng Tước, Tào Tháo bình Hán Trung, Loạn Hứa Đô, Núi Ngọc Toàn, Võ hầu bình nam…

  • Đặc biệt, đầu năm 2007, Nhà xuất bản Văn học cho in lại theo bản 13 tập (cả phần tranh) của Nhà xuất bản Phổ Thông năm 1959 do Phan Kế Bính dịch và Bùi Kỷ hiệu đính, bìa cứng có hai loại khổ để người đọc lựa chọn (khổ nhỏ 4 tập, khổ lớn 2 tập) còn in kèm 40 trang phụ bản màu với hơn 100 các nhân vật và kèm theo bản đồ màu khổ lớn. Bản in này còn in y nguyên lời giới thiệu của Nhà xuất bản Phổ Thông năm 1959 và Lời nói đầu của bộ biên tập Nhân dân Văn học Xuất bản xã Bắc Kinh tháng 3 năm 1959. Cũng trong lần xuất bản này còn có mục Hành trình truyện Tam quốc ở Việt Nam của Yên Ba (từ trang 30 đến trang 38) thống kê khá tỷ mỉ về những lần dịch và xuất bản ở Việt Nam (mục này lấy thông tin chủ yếu ở đó)
  • Như vậy, kể từ lần dịch đầu tiên đến nay là một thế kỷ, Tam quốc diễn nghĩa đã được giới thiệu rộng rãi ở Việt Nam cũng rất đa dạng, nhiều người dịch, in theo nhiều khổ, một tập có, nhiều tập có, in truyện tranh có, hiệu đính kỹ lưỡng có và cũng có những bản dịch bình dân, có cả những câu văn vần kể lại sơ lược truyện Tam quốc như:
Truyện Tam quốc trực trần thiệt sự
Coi với trong chánh (chính) sử không sai
Đã lắm trang quỷ quyệt trí tài
Lại nhiều kế tâm hoài nghĩa khí
Ai nhơn (nhân) từ bằng ông Lưu Bị
Ai gian hùng như Ngụy Tào Mang (Man)
Quang (Quan)công Hầu một tấm trung can
Lòa ngọn đuốc rỡ ràng gương nhựt (nhật) nguyệt
Trương dực đức hoanh hoanh liệc liệc (oanh oanh liệt liệt)
Tính bình sanh chơn thiệt (chân thật) trực tình
…….[21]

Như vậy cho chúng ta thấy, hiếm có một tác phẩm văn học nào lại được đông đảo quần chúng nhân dân Việt Nam yêu thích như Tam quốc diễn nghĩa.

Những góc nhìn khác[sửa|sửa mã nguồn]

Tam quốc diễn nghĩa ghi lại câu chuyện về một nhà sư tên (Phổ Tĩnh), là bạn và cũng là đồng hương của Quan Vũ, đã bí mật báo cho Quan Vũ biết trước về cuộc mưu sát ông của một tướng giữ ải, trong hành trình chém sáu tướng phá năm ải của mình. Sau đó chính vị sư này đã giúp Quan Công đầu thai trở lại sau khi ông mất. Vì tiểu thuyết được viết vào thời nhà Minh, cách thời điểm của câu chuyện hơn 1000 năm nên những chi tiết này phản ánh việc đạo Phật đã từng là một nhân tố quan trọng của dòng chảy văn hoá chính và có thể không chính xác về mặt lịch sử. La Quán Trung vẫn giữ những chi tiết này từ các phiên bản trước để nhấn mạnh hình tượng Quan Vũ là một nhân vật trung thành nhưng đôi khi cũng là một người tiết tháo đầy kiêu ngạo. Kể từ đó trở đi, Quan Vũ còn được gọi là Quan Công.

Bên cạnh những câu thề nổi tiếng trong truyện, nhiều thành ngữ Trung Quốc đang dùng thời nay đều xuất phát từ tiểu thuyết này :

  • “Vợ con như quần áo, anh em như tay chân” (thê tử như y phục, huynh đệ như thủ túc 妻子如衣服, 兄弟如手足)
  • “Vừa nói đến Tào Tháo, Tào Tháo đã hiện ra.”; “Nhắc Tào Tháo, Tào Tháo đến” (thuyết Tào Tháo, Tào Tháo đáo 說曹操, 曹操到) – để nói khi một người được nhắc đến đột nhiên xuất hiện
  • “Ba ông thợ may bằng một Gia Cát Lượng (tam cá xú bì tượng, thắng quá nhất cá Gia Cát Lượng 三個臭皮匠, 勝過一個諸葛亮) – ba người kém cỏi biết làm việc tập thể còn hơn một người giỏi giang

Ngoài ra cũng có 1 số ít thành ngữ tiếng Việt như :

  • “Nóng nảy như Trương Phi, đa nghi như Tào Tháo, nhu nhược như Lưu Bị”
  • “Tào Tháo đuổi”, “Tào Tháo rượt”… (cần vào nhà vệ sinh gấp)
  • “Vòng vo Tam quốc” (nói loanh quanh mãi mà không chịu đi vào vấn đề chính)
  1. ^ Anh Vũ chỉnh sửa và biên tập, Tam Quốc diễn nghĩa, Nhà xuất bảnVH, 2007, Trang 9
  2. ^

    Trần Ngọc – lời giới thiệu Đông Chu liệt quốc Nhà xuất bản khoa học xã hội Hà Nội 1988 trang 8

  3. ^ Chuyện Tam quốc viết bằng lời văn thường thì đại chúng dễ hiểu
  4. ^ Tam quốc diễn nghĩa Nhà xuất bảnVH 2007 trang 23
  5. ^ a b Lê Đông Phương, Vương Tử Kim, sách đã dẫn, tr 350
  6. ^ Lê Đông Phương, Vương Tử Kim ( 2007 ), sách đã dẫn, tr 351 – 352
  7. ^ Lê Đông Phương, Vương Tử Kim ( 2007 ), sách đã dẫn, tr 353
  8. ^ Lê Đông Phương, Vương Tử Kim ( 2007 ), sách đã dẫn, tr 352 – 353
  9. ^ Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 108
  10. ^ Trần Văn Đức, sách đã dẫn, tr 116
  11. ^ Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 439
  12. ^ Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 213
  13. ^ Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 214
  14. ^ Trần Văn Đức, sách đã dẫn, tr 254 – 255
  15. ^ Trần Văn Đức, sách đã dẫn, tr 390 – 392
  16. ^

    Thẩm Khởi Vĩ, Kể chuyện Lưỡng Tấn Nam Bắc triều, Nhà xuất bản Đà Nẵng, tr 327

  17. ^ Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 99, 103
  18. ^ Chỉ nhà Hán, vì nhà Hán ứng với vận Hoả
  19. ^

    Thần châu tức là Trung Quốc

  20. ^ Huyền Đức là tên tự của Lưu Bị ; Dực Đức là tên tự của Trương Phi, Mạnh Đức là tên tự của Tào Tháo
  21. ^ a b Tam quốc diễn nghĩa xuất bản năm bài Tựa bảnxuất bản năm 1907
  • Nhiều tác giả (1984), Từ điển Văn học, Nhà xuất bản Khoa học xã hội Hà Nội
  • La Quán Trung (1988), Tam Quốc diễn nghĩa, bản dịch của Phan Kế Bính, Nhà xuất bản Văn học
  • Nguyễn Tử Quang (1988), Tam Quốc bình giảng, Nhà xuất bản Tổng hợp An Giang
  • Vương Tử Kim và Lê Đông Phương (2007), Kể chuyện Tần Hán, Nhà xuất bản Đà Nẵng
  • Lê Đông Phương (2007), Kể chuyện Tam Quốc, Nhà xuất bản Đà Nẵng
  • Trần Văn Đức (2008), Khổng Minh Gia Cát Lượng đại truyện, Nhà xuất bản Văn học

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: thabet
Category: Game