‘Liều’ dịch ‘Thần khúc’ vì quá đam mê ngôn ngữ và văn học Italy; miệt mài nghiền ngẫm suốt 30 năm vì đối diện với một tác phẩm quá khó, GS Nguyễn Văn Hoàn cuối cùng cũng đã mang đến cho độc giả VN bản dịch tiếng Việt đầy đủ đầu tiên kiệt tác của Dante Alighieri.
> Dante và ‘Thần khúc’
Hà Linh
Thần khúc bản tiếng Việt của GS Hoàn vừa được Đại sứ quán Italy ở việt nam trình làng chiều 16/11 tại Thành Phố Hà Nội. Đại sứ Italy Andrea Perugini phát biểu : “ Thật là vui mừng và biết ơn tiếp đón bản dịch của Giáo sư Nguyễn Văn Hoàn. Ông đã thực thi việc dịch hoàn chỉnh sang tiếng Việt lần tiên phong một trong những siêu phẩm văn học của mọi thời đại ” .
Là một trong những tác phẩm văn học vĩ đại nhất của nhân loại, Thần khúc của Dante gồm 100 khúc, 14.226 câu thơ được chia làm 3 phần: Địa ngục, Tĩnh thổ và Thiên đường. Địa ngục, chia làm 9 khu, là những cuộc gặp gỡ của nhà thơ (đóng vai nhân vật chính trong tác phẩm) với đủ loại tội nhân, từ tham nhũng, dâm ô, trụy lạc đến những kẻ tư thông, bội phản… Tùy tội nặng nhẹ khác nhau, tất cả đều phải chịu những cực hình ghê sợ.
Bạn đang đọc: GS Nguyễn Văn Hoàn và 30 năm dịch ‘Thần khúc’
Phần 2 – Tĩnh thổ – diễn ra tại một ngọn núi ở tận cực Nam của toàn cầu, là nơi có 7 tầng, tượng trưng cho bảy trọng tội theo ý niệm của Cơ đốc giáo. Tĩnh thổ là nơi những tội nhân suy tư sám hối. Còn phần 3 – Thiên đường, gồm 9 tầng – là sự tưởng tượng của Dante về những người được Thượng đế lựa chọn .
 |
| Bìa tiếng Việt cuốn ” Thần khúc ” . |
Ra đời cách đây 7 thế kỷ, Thần khúc được đánh giá là một tác phẩm tổng hợp những kiến thức triết học – nghệ thuật của văn hóa trung cổ, đồng thời là điểm kết nối với thời đại Phục hưng, bắt đầu từ chính Italy.
Chia sẻ về quy trình dịch Thần khúc của mình, GS Nguyễn Văn Hoàn cho biết, ông sang Italy từ năm 1978, khi chưa hề biết một chữ tiếng Italy. Nhưng những thư viện sách khổng lồ, những trường ĐH khét tiếng, những giờ học thử thách đã hấp dẫn ông. Ông quyết định hành động dịch Thần khúc của Dante với mong ước giúp fan hâm mộ Nước Ta tiếp xúc với một trong những tác phẩm quan trọng nhất trong lịch sử vẻ vang văn học quả đât, dù theo như lời ông nói, đây là một thử thách ” có vẻ như vượt quá năng lực của tôi “. ” Trước khi có bản dịch của tôi, người Nước Ta đã biết đến bản dịch 30 khúc tiên phong của GS Lê Trí Viễn và nhà thơ Khương Hữu Dụng. Nhưng họ dịch từ tiếng Pháp. Tôi nghĩ, nếu dịch được từ nguyên bản, khi nào cũng tốt hơn. Vì vậy, tôi bắt tay vào việc làm này, dù biết làm như thế là rất liều, rất to gan ” .
Lý giải cho ” sự liều ” của mình, GS cho biết : ” Ở trường ĐH, điểm thi tiếng Italy của tôi rất cao. Khả năng ngôn từ của tôi không tồi. Nhưng so với thứ ngôn từ Dante sử dụng trong Thần khúc thì những gì tôi biết là chưa đủ. Đó là chưa kể, tác phẩm được viết theo trí tưởng tượng của nhà thơ về những nơi chưa ai từng đặt chân đến như Địa ngục và Thiên đường, nên không phải ai cũng hiểu hết được những điều tác giả định nói ” .
Dịch giả cuốn sách cho biết, để vượt qua những khó khăn này, ông vừa dày công nghiên cứu ngôn ngữ và văn hóa Italy; vừa huy động vốn ngoại ngữ tiếng Pháp của mình; đồng thời đối chiếu cùng lúc với nhiều bản dịch các ngôn ngữ khác nhau của những người đi trước. “Sau khi dịch xong phần thứ nhất – Địa ngục – tôi tự hào cho rằng, thế là mình dễ dàng thừa thắng xông lên với hai phần còn lại. Nhưng không ngờ, càng dịch tôi càng thấy khó”, ông kể
Cứ như thế, siêu phẩm nổi tiếng này đã ngốn hết của GS Hoàn 30 năm ròng rã. ” Tất nhiên, trong 30 năm đó, tôi cũng còn nhiều việc làm khác. Nếu dồn lại, chỉ chuyên tâm dịch Thần khúc, tôi áng chừng sẽ mất khoảng chừng 5 năm “, ông nói .
Đánh giá về tầm quan trọng của Thần khúc và sự ảnh hưởng tác động của Dante đến văn học Italy, GS Nguyễn Văn Hoàn cho biết : ” Hình như Dante là một nhân vật đã được thần thánh hóa ở Italy. Trong một cuộc khảo sát hơn 150 trường ĐH ở châu Âu để khám phá xem quốc tế điều tra và nghiên cứu gì nhiều nhất về Italy, câu vấn đáp là Dante. Trong thời hạn tôi học ở Italy, mỗi khi có buổi đọc sách Thần khúc, công chúng tham gia rất đông. Điều này khiến tôi rất kinh ngạc ” .
Tại buổi trình làng sách, Đại sứ Italy cũng san sẻ, sắp tới quản trị nước Nguyễn Minh Triết sẽ có chuyến thăm cấp nhà nước tiên phong tới Italy sau 36 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Thần khúc bản tiếng Việt được chọn gửi đến Bộ Ngoại giao với kỳ vọng quản trị nước sẽ sử dụng làm quà tặng Tặng cho Tổng thống Italy .
