Trương Liêu (chữ Hán: 張遼; bính âm: Zhang Liao; 169-222) tự là Văn Viễn, là tướng nhà Tào Ngụy thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Ông là một trong những vị tướng giỏi nhất của phe Tào Ngụy từng tham gia nhiều trận đánh lớn và nổi tiếng nhất qua trận Hợp Phì với quân Đông Ngô.
Trương Liêu là người huyện Mã Ấp, Nhạn Môn, nay là khu Sóc Thành, thành phố Sóc Châu, tỉnh Sơn Tây, Trung Quốc. Tổ tiên của ông vốn mang họ Nhiếp, là phú hộ ở Mã Ấp, vì tránh quân địch nên đổi sang họ Trương .
Biến Cố Thay Chúa[sửa|sửa mã nguồn]
Thời trẻ, Trương Liêu làm Q. lại. Cuối thời Đông Hán, thứ sử Tinh châu là Đinh Nguyên thấy ông võ dũng hơn người nên mời đến làm tòng sự. Năm 189, Đinh Nguyên sai ông mang quân vào kinh. Tại kinh đô, Trương Liêu gặp Hà Tiến, Tiến cử ông đi Hà Bắc chiêu mộ quân .
Khi Trương Liêu mộ được hơn 1000 quân trở về Lạc Dương thì Hà Tiến đã bị hoạn quan giết hại. Đổng Trác mang quân vào kinh, ông đi theo Đổng Trác.
Bạn đang đọc: Trương Liêu – Wikipedia tiếng Việt
Năm 192, Đổng Trác bị Lữ Bố giết, ông đi theo Lữ Bố, làm chức kị đô uý. Bộ tướng của Đổng Trác là Lý Thôi đánh báo thù vào Trường An [ 1 ], Lữ Bố thua trận bỏ chạy. Sau nhiều lưu lạc, năm 196, Bố chạy đến Từ châu, Trương Liêu vẫn đi theo, được kiêm nhiệm chức Lỗ quốc tướng khi mới 28 tuổi .Năm 198, Tào Tháo vượt mặt giết chết Lữ Bố ở Hạ Bì. Trương Liêu mang quân đến đầu hàng, được Tào Tháo phong làm trung lang tướng, tước Quan nội hầu. Sau đó nhờ lập nhiều công lao nên được phong làm Tỉ tướng quân .
Đánh đông dẹp bắc[sửa|sửa mã nguồn]
Dụ hàng Xương Hi[sửa|sửa mã nguồn]
Năm 200, Tào Tháo vượt mặt Viên Thiệu ở trận Quan Độ và Thương Đình, sai ông đi bình định những huyện thuộc nước Lỗ ( Sơn Đông ). Trương Liêu cùng Hạ Hầu Uyên vây hãm tướng địch là Xương Hi ở Đông Hải. Vây vài tháng, lương cạn, Hạ Hầu Uyên định lui quân, ông bàn rằng :
- Mấy hôm nay, mỗi khi tôi đi tuần trước trại đều thấy Xương Hi nhìn tôi chằm chằm, dường như có điều gì muốn nói. Hơn nữa, chúng bắn tên ra ngày một ít đi, thế là ông ta do dự rồi. Tôi muốn hẹn nói chuyện với ông ta.
Trương Liêu sai người hẹn Xương Hi ra trò chuyện và thuyết phục Hi đầu hàng. Hi đồng ý chấp thuận. Trương Liêu một mình trèo lên núi Tam Công, vào nhà Xương Hi, hỏi thăm vợ con Hi. Hi cảm động, bèn theo ông đến gặp Tào Tháo .
Dẹp bạn bè họ Viên[sửa|sửa mã nguồn]
Viên Thiệu chết, Trương Liêu theo Tào Tháo đi đánh bạn bè Viên Đàm, Viên Thượng ở Hà Bắc, lập được nhiều công lao và được phong làm Hành trung kiên tướng quân [ 2 ]. Sau đó ông lại tác chiến với Viên Thượng ở Nghiệp thành. Viên Thượng cố thủ nên quân Tào chưa hạ được thành. Tào Tháo bèn trở lại Hứa Xương và sai ông và Nhạc Tiến đánh Âm An. Trương Liêu hạ thành Âm An, dời dân ở đó đến bờ nam sông Hoàng Hà .Tào Tháo mang đại quân đánh Nghiệp thành lần thứ hai, Trương Liêu lại đi theo. Trong khi Tào Tháo đánh hạ Nghiệp Thành thì ông dẫn quân tuần hành ở nước Triệu, chiêu hàng những lực lượng thảo khấu là Tôn Khinh ở Hắc Sơn. Sau đó ông mang quân tấn công Viên Đàm, vượt mặt Đàm. Trương Liêu một mình mang quân đi chinh phục vùng bờ biển, đánh tan Liễu Nghị. Khi ông trở lại Nghiệp thành, Tào Tháo ra đón và cho ngồi chung xe, rồi phong ông làm Đãng Khấu tướng quân .Viên Thượng mất Nghiệp Thành, chạy lên Liễu Thành. Ông cùng Tào Tháo đánh Liễu Thành. Thấy ông chiến đấu can đảm và mạnh mẽ nhiệt huyết, Tào Tháo giao cờ chỉ huy cho ông. Viên Thượng thua trận bỏ chạy. Trương Liêu tiến vào Liêu Tây, gặp quân bộ tộc Ô Hoàn là Thạp Đốn. Ông đại phá quân địch, chém chết Thạp Đốn. Không lâu sau Viên Thượng bị Công Tôn Khang giết để đầu hàng Tào Tháo .
Phòng giữ mặt nam[sửa|sửa mã nguồn]
Bình định xong Hà Bắc, Tào Tháo tiến xuống phía nam. Trương Liêu dẫn quân tiến công Kinh châu của Lưu Biểu, bình định những huyện ở Giang Hạ rồi về đóng ở Lâm Dĩnh, được phong tước Đô Đình hầu .Kinh châu chưa bình định được, Tào Tháo phái ông đến giữ Trường Xã [ 3 ]. Trước khi xuất phát, trong quân có người làm phản, trong doanh trại hỗn loạn không ngớt, đang đêm lửa cháy, toàn quân rối loạn. Trương Liêu ra lệnh trong trại :
- Phàm là những người không tham gia làm phản thì ngồi yên, không được rối loạn!
Sau đó Trương Liêu dẫn vài chục thân binh đứng giữa hàng quân, im re bất động, tình hình không thay đổi trở lại. Ông tra xét ra kẻ đứng đầu mưu phản và giết chết .
Dẹp loạn ở núi Thiên Trụ[sửa|sửa mã nguồn]
Sau trận Xích Bích, thế chia ba hình thành. Năm 209, Trần Lan và Mai Thành chiếm giữ Tiềm Sơn làm phản. Ông được lệnh cùng Vu Cấm đi đánh. Đến núi Thiên Trụ dốc hiểm cao hơn 20 dặm, đường sá chật hẹp phải đi bộ, quân địch đều đóng trên núi. Trương Liêu muốn tiến công, thủ hạ đều ngại đường hiểm trở, ông nói :
- Phải người dũng cảm mới thắng được!
Ông đến chân núi hạ trại, chỉ huy quân tiếp chiến đánh thắng địch, chém chết cả Trần Lan và Mai Thành, bắt hết những thuộc hạ. Khi quay trở lại, ông được Tào Tháo khen ngợi và thăng cấp .
Trấn giữ Hợp Phì[sửa|sửa mã nguồn]
Năm 213, Tào Tháo sai ông cùng Nhạc Tiến và Lý Điển lĩnh 7000 quân giữ Hợp Phì, giao cho ông một phong thư, nói: “Khi nào giặc đến hãy mở”.
Năm 215, Tào Tháo dẫn đại quân đi đánh Trương Lỗ ở Hán Trung, Tôn Quyền thừa cơ mang 10 vạn quân đến vây đánh Hợp Phì. Trương Liêu liền mở thư, trong thư nói :
- “Khi Tôn Quyền đến, Trương Liêu và Lý Điển ra nghênh chiến, Nhạc Tiến giữ thành, Tiết Đễ không được tham chiến”
Các tướng thấy quân Ngô đông hơn nhiều nên sợ hãi không dám tiếp chiến. Ông giận nói :
- Thành hay bại là ở trận này. Nếu các người do dự hoài nghi, ta sẽ một mình dẫn quân ra, quyết sống mái với địch!
Lý Điển vốn không ưa Trương Liêu, thấy ông nói vậy, cảm động, khẳng khái theo ông xuất kích .Sáng hôm sau Trương Liêu tuyển lựa lấy 800 quân cảm tử, giết trâu mở tiệc để khuyến khích binh sĩ. Trương Liêu cưỡi ngựa đi đầu xông vào trận địch, dũng mãnh liên tục đâm chết mấy chục quân địch, chém chết 2 viên tướng. Quân Ngô phản công mãnh liệt, ông rút lui dụ địch, quân Ngô mắc mưu đuổi theo
Qua cầu Tiêu Diêu, quân Ngô bị mai phục, Tôn Quyền hoảng hốt vội bỏ chạy đến cầu thì cầu đã bị cắt đôi. Trương Liêu dẫn 2000 kỵ binh ập đến. May nhờ viên nha tướng chỉ mẹo mới thúc ngựa bay qua cầu. Trận này quân Ngô thiệt hại nặng. Quân Ngụy thu được toàn thắng
Tôn Quyền vây đánh Hợp Phì liên tục hơn 10 ngày không hạ được đành lui về. Trương Liêu thấy quân Ngô rút lui bèn giật mình dẫn quân ra đánh úp. Các tướng Ngô kinh hoàng, Cam Ninh và Lã Mông ra sức chống giữ, Lăng Thống mới hộ vệ được Tôn Quyền chạy thoát. Thân binh của Tôn Quyền nhiều người bị thương vong. Trận đánh này Trương Liêu chỉ có ít quân mà đánh cho quân Ngô khốn đốn, làm kinh động nước Ngô, người Giang Nam nghe đều khiếp đảm. Trẻ con ở Giang Nam nghe tên Trương Liêu không dám khóc vào đêm hôm [ 4 ] .Tào Tháo đánh chiếm Hán Trung xong, vô cùng khâm phục sự quả cảm của ông, thăng cho làm Chinh đông tướng quân. Đến năm 216, Tào Tháo đi đánh Tôn Quyền, đến Hợp Phì – nơi mặt trận ông từng đánh quân Ngô trước kia, cảm khái hồi lâu rồi tặng thưởng thêm cho ông .
Năm 220, Tào Tháo mất, Tào Phi lên thay, cướp ngôi nhà Hán, lập ra nhà Ngụy. Ông được phong làm Tiền tướng quân, anh ông là Trương Phiếm và con ông cũng được phong tước hầu .Tôn Quyền đã thần phục Ngụy rồi lại chống lại. Ngụy Văn đế Tào Phi sai ông đi đánh. Để tỏ ra trọng vọng ông, Ngụy Văn đế Tặng chiếc xe của mình cho mẹ ông và hạ lệnh, khi nào mẹ ông đến thì đội nghi trượng phải ra đón. Tướng sĩ bộ hạ của Trương Liêu hạ bái bên đường đều khen ngợi [ 5 ] .Năm 221, Tôn Quyền lại thần phục nước Ngụy. Trương Liêu mang quân về Ung Khâu và bị bệnh. Tôn Quyền lại chống Ngụy. Tào Phi lại sai ông và Tào Hưu đi đánh Ngô. Tôn Quyền nghe tin ông vẫn ra quân, sợ hãi nói :
- Trương Liêu tuy có bệnh nhưng vẫn dũng mãnh không thể cự được, nhất định phải cẩn thận!
Năm đó ông cùng những tướng đánh bại tướng Ngô là Lã Phạm, quân Ngô phải lui .Năm 222, ông mất ở Giang Đô, thọ 54 tuổi .Năm 225, Ngụy Văn đế truy niệm chiến tích của ông và Lý Điển ở Hợp Phì, hạ chiếu thư nói :
- “Chiến dịch Hợp Phì, Trương Liêu và Lý Điển chỉ dùng 800 bộ binh mà đánh bại 10 vạn quân địch, tự cổ dùng binh chưa có ai được như thế. Kẻ địch đến nay vẫn táng đảm, hai tướng Trương, Lý quả là nanh vuốt của triều đình”.
Con ông và con Lý Điển thế cho nên đều được phong làm Quan Nội hầu .
Trong văn học[sửa|sửa mã nguồn]
Trong tác phẩm Tam Quốc Diễn Nghĩa, nhân vật Trương Liêu Open từ hồi 11 đến hồi 86, được diễn đạt tương đối sát thực với chân dung ngoài đời. La Quán Trung không đề cập tới tiến trình đầu sự nghiệp của ông, khi theo Đinh Nguyên, Hà Tiến và Đổng Trác. Ông chỉ được biết tới từ khi theo Lã Bố .Khi Lã Bố bị giết, La Quán Trung mô tả ông là người khẳng khái chịu chết và được Quan Vũ xin dùm, Tào Tháo tha cho, ông đã quy phục họ Tào – không giống với việc tự về quy phụ trong sử sách .La Quán Trung cũng không đề cập đến việc ông dụ hàng Xương Hi mà đi sâu vào hư cấu việc ông thuyết Quan Vũ – tướng của Lưu Bị – đầu hàng Tào Tháo. Ông là một trong những người thân thiện với Quan Vũ khi Quan Vũ Giao hàng cho Tào Tháo .
Sự dũng mãnh và danh tiếng của Trương Liêu trong trận bảo vệ Hợp Phì cũng được La Quán Trung mô tả đậm nét, đặc biệt là uy danh của ông làm kinh động người Đông Ngô. La Quán Trung cũng nhắc tới tình tiết: “Trẻ con ở Đông Ngô nghe nhắc tên Trương Liêu ban đêm không dám khóc”.
Về cái chết của ông, La Quán Trung mô tả ông đánh nhau với quân Ngô bị trúng tên và khi về thì qua đời chứ không phải chết bệnh năm 222 .
Trong tiếp thị quảng cáo và vui chơi[sửa|sửa mã nguồn]
Ông Open trong loạt game Dynasty Warriors ( DW ) và Romance of the Three Kingdoms ( RTK ) của hãng Koei .
- Dòng game RTK: Trương Liêu là 1 nhân vật thuộc hàng võ tướng. Các chỉ số Chỉ huy (Lead) và Chiến tranh (War) đều trên 90, còn chỉ số Trí lực (Int) thuộc hàng khá, gần bằng 80. Là 1 nhân vật được thiết kế hình ảnh 3D riêng. Tùy theo dòng thời gian của màn chơi mà nhân vật sẽ xuất hiện với vai trò khác nhau. Ví dụ màn chơi Quần hùng trỗi dậy (Rise of Heroes), Trương Liêu sẽ là 1 tướng thuộc thế lực Lã Bố. Còn từ màn Quan Độ về sau, Trương Liêu là tướng thuộc thế lực Tào Tháo/Ngụy.
- Dòng game Dynasty Warriors: Trương Liêu là 1 nhân vật mà người chơi có thể chọn và điều khiển. Trong các phiên bản 2-3-4-5, Trương Liêu sử dụng cây đao có hình dáng giống Thanh Long đao, nhưng đòn đánh thì bị trùng lắp (clone) với Lữ Mông. Ở phiên bản thứ 6, Trương Liêu sử dụng Song Kích với lối đánh riêng biệt không trùng lắp với bất kỳ nhân vật nào khác. Phiên bản thứ 7-8, Trương Liêu sử dụng Song Rìu và lối đánh cũng được thiết kế riêng biệt. Ở các phiên bản 2-3-4-5, trang phục chính của ông có màu xanh của phe Ngụy (Wei). Phiên bản thứ 6-7-8, trang phục của ông sẽ có màu đen nếu đang ở phe Lữ Bố.
- Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh Quyết, Dương Hiệu Xuân (2006), Tướng soái cổ đại Trung Hoa, tập 1, Nhà xuất bản Lao động
- ^ Thời cầm quyền, Đổng Trác bị chư hầu nổi lên đánh, đã mang vua Hán chạy từ Lạc Dương sang Tràng An
- ^ Chữ ” hành ” mang nghĩa tương tự như ” quyền “, tức là chức tạm quyền
- ^
Phía đông bắc huyện Trường Cát, Hà Nam
- ^ Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh Quyết, Dương Hiệu Xuân, sách đã dẫn, tr 538
- ^ Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh Quyết, Dương Hiệu Xuân, sách đã dẫn, tr 539
